مساوات – سعید ابراهیمزاده: در استان آذربایجانشرقی نیز به واسطه حریق در جنگلهای ارسباران تجربه تلخی رقم خورده است؛ تجربهای که مسئولان و مردم را به فکر آمادگی برای پیشگیری و مهار حوادث احتمالی انداخته است. جوامع محلی جزء اولین نفراتی هستند که در دقایق اولیه وقوع آتشسوزی خبردار میشوند و در محل حضور پیدا میکنند. اهالی با امکانات خیلی کم و در دست داشتن بیل، پتو، پارچههای ضخیم و شاخ و برگ درختان سعی در مهار آتشسوزی دارند چرا که بهتر از هرکسی میدانند که از دست دادن سرمایه مرتعی و جنگلی، مساوی با نابودی دامداری، کشاورزی، گردشگری، تعادل آبوهوایی، نابودی گیاهان مرتعی، وقوع سیل، بروز بیماری و سایر مصایب است. هرچند که پس از آتشسوزی در جنگلها، طبیعت قادر است تا حدی خسارات را جبران کند اما امروزه دخالتهای انسانی این فرصت دوباره برای احیا را از طبیعت گرفته است.
امروزه با پیشرفتهای علمی و فناوری انسان توانسته قبل از وقوع حوادث طبیعی پیشبینیهای لازم را در جهت کاهش خسارات انجام دهد. پیشبینی سونامی، وقوع سیل، خشکسالی، فوران آتشفشان و آتشسوزی در جنگلها جزء این وقایع قابل پیشبینی هستند. دسترسی به اطلاعات نسبتا دقیق و پیشبینیهای صحیح از زمان و مکان وقوع حریق کمکی بسیار بزرگ برای بسیج نیروهای دولتی و مردمی در جهت محار آتش در کوتاهترین زمان ممکن است. پس اعتماد به دانش و فناوری از اولویتهای این امر محسوب میشود. شناسایی عوامل موثر در وقوع آتشسوزی و پهنهبندی آن یکی از ابزارهای اساسی به منظور دستیابی به راهکارهای کنترل و مقابله با آتشسوزی است. بر اساس پژوهشی که در دانشگاه تبریز توسط «سجاد مشیری» درباره مناطق جنگلی قرهداغ و با استفاده از نرمافزارهای gis و نیز سنجش از دور انجام شده است، به منظور شناسایی، ارزیابی خسارت و شدت آتشسوزی جنگل، از تصاویر قبل (Prefire) و بعد (Postfire) از رخداد آتشسوزی استفاده شده است. این تصاویر با بهکارگیری سنجندههای دارای باند حرارتی (شامل TIR، MODIS و باندهای چندطیفی که به ترتیب بر روی ماهوارههای Landsat 8 ، Aqua و Terra قرار دارند) به دست آمدهاند. تصاویر سالهای ۲۰۱۳ تا ۲۰۲۰ برای ماههای می تا سپتامبر میلادی (اردیبهشت تا شهریور) و با نرم افزار ENVI 5.3 و سامانه گوگل ارث انجین مورد پردازش قرار گرفته است. تصاویر و شاخصهای مدنظر در این تحقیق برای ۸ سال محاسبه و استخراج شدند که منجر به تولید نقشه ۸ ساله حریق و تناوب رخداد آن شده است. در این تحقیق که بیشتر برای مکانیابی درست ایستگاههای اطفای حریق صورت گرفته، سعی بر آن شده تا طی بررسیهای انجام شده، ایستگاهها در محلهایی با احتمال وقوع آتشسوزی بیشتر و در دسترستر برای عمق جنگلها احداث شوند. به همین دلیل برای تصمیمگیری ارائه مکانهای بهینه استقرار ایستگاههای اطفای حریق مناطق دارای پتانسیل آتشسوزی در منطقه جنگلی و مرتعی قرهداغ به تعداد ۱۰ مکان با اولویت بالا مکانیابی شد.
بر همین اساس تکیه بر علم و فناوری به مسئولان کمک میکند تا در اسرع وقت با امکانات مناسب در محل آتشسوزی حضور داشته باشند و به موقع در مدیریت آتشسوزیها ایفای نقش کنند. جنگل یک اکوسیستم پیچیده و پویاست که در حالت عادی اجزای تشکیلدهنده آن همواره با هم در حالت تعادل هستند و هر کدام از اجزا دارای نقش اکولوژیکی مختص به خود و مرتبط با دیگر اعضا هستند. هنگامی که جنگل تحت تأثیر یک یا چند عامل مخرب طبیعی یا غیرطبیعی قرار میگیرد، با توجه به نوع و شدت اثر، ممکن است حالت تعادل و یا خود تنظیمی آن ضعیف شود و به تدریج از بین برود. یکی از عوامل محیطی تاثیرگذار بر اکوسیستم جنگلی همان آتشسوزی است. لذا توجه به داشتههای علمی داخلی میتواند از آسیب به جنگلهای قرهداغ جلوگیری کند. از ظرفیتهایی همچون مجتمعهای صنعتی و معدنی منطقه نیز میتوان در زمینه احداث سایتهای اطفای حریق استفاده کرد.
