به گزارش پایگاه خبری مساوات به نقل از خبرگزاری فارس، پرداختن و نقد درباره موضوع مس آذربایجان و استقلال آن به حدی تکراری شده که اگر دست به گوگل شوید و تنها عبارت‌های چون «مس سونگون» یا «مس آذربایجان» را جستجو کنید، فهرست بالا و بلندی از اخبار و یادداشت‌ها و گزارش‌ها را پیش روی خود خواهید داشت، مطالبی متنوع از بررسی ظرفیت‌های معدنی آذربایجان گرفته تا موانع و مشکلاتی که بر سر بهره‌برداری استانی از این ظرفیت‌ها وجود دارد.
اما بدون شک عنوان پر تکرارترین مورد در این فهرست به وعده‌های سر خرمنی تعلق می‌گیرد که دست کم در یک دهه گذشته از سوی مسوولان ریز و درشت کشوری و استانی برای استقلال مس آذربایجان و تاسیس شرکتی با همین عنوان داده شده است، مطالبه به حقی که سال‌هاست مردم منطقه خواستار تحقق آن هستند و به میزان همان مطالبه‌گری عمومی نیز مقاومت‌های پیدا و پنهان برای به حقیقت پیوستن رویای مس آذربایجان وجود دارد.
هر چند قدمت این وعده‌ها، البته تحت القاب و عناوین مختلف به بیش از یک دهه می‌رسد اما تعدد آنها در دولت‌های یازدهم و دوازدهم به اوج خود رسید و شیخ حسن روحانی و اعضای کابینه وی در تمام سفرهای استانی وعده دادند که همین فردا مس آذربایجان تأسیس می‌شود و همین فرداها هشت سال طول کشید و دست آخر نیز مردم آذربایجان ماندند و سر بی‌کلاهی به‌نام هزینه درآمدهای مس در استان‌شان.
البته در دو سال پایانی دولت روحانی و با دگرگونی‌های رخ داده در مجلس و پیگیری‌های برخی مسوولان و چهره‌های استانی، این موضوع به شکلی جدی‌تری دنبال شد و با روی کار آمدن دولت سیزدهم حتی زمزمه‌هایی برای برگزاری مجمع بورسی شرکت مس آذربایجان نیز شنیده شد که البته از این نمد نیز تاکنون کلاهی برای مردم منطقه بافته نشده و همچنان کنسانتره مس معادنی چون سونگون بدون کمترین انتفاع واقعی برای آذربایجان‌شرقی و مردمانش، راهی کرمان می‌شود.
کنسانتره ای که به گفته استاندار سابق آذربایجان‌شرقی، ارزش حجم روزانه آن حدود ۵۰ میلیارد تومان است و سهم استان از این میزان را شاید بتوان در حد همان ۶۰ میلیاردی دانست که با کلی جنجال و حواشی در ظاهر به تیم تراکتور تزریق شد، موضوعی که اظهارات این روزهای برخی مسوولان استانی خلاف آن را تأیید می‌کند.
این روزها اما با تغییر مجموعه مدیریتی شرکت ملی مس ایران (به عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل مقاومت و ممانعت در برابر استقلال مس آذربایجان) چرخه معیوب وعده‌ها برای پایان سراب خاک و خام فروشی منابع معدنی آذربایجان با اشکال و ادبیات جدیدی در حال تکرار است، به‌گونه ای که مدیرعامل شرکت ملی مس ایران گفته است: با سابقه دیرینه‌ای که آذربایجان‌شرقی در صنعت دارد، قابل قبول نیست که مس سونگون صرفا کنسانتره استخراج کرده و بفروشد.
عزم ما برای توسعه صنایع پایین‌دستی معدن مس سونگون جزم است!
علی رستمی در دیدار اخیر خود با استاندار آذربایجان‌شرقی، برنامه‌ریزی برای تولید یک میلیون تن کنسانتره در مس سونگون را هدفی بزرگ اما با توجه به توان مدیریتی و مهندسی شرکت ملی مس قابل دسترس دانسته و افزوده است: برای ایجاد واحد ذوب ۴۰۰ هزار تنی در سونگون برنامه مشخص داریم و تبدیل کنسانتره به کاتد قدم نخست در ایجاد ارزش افزوده اقتصادی از این محصول باارزش است.
وی با تأکید بر عزم و اراده شرکت مس ایران برای توسعه صنایع پایین‌دستی جهت بهره‌مندی کشور و استان از منافع سرشار این معدن، تحقق این مهم را منوط به استفاده از دانش بومی و ظرفیت شرکتهای دانش بنیان دانسته همچنین از تصمیم‌گیری برای ایجاد مجموعه فنی و مهندسی خاص استخراج و استحصال مس آذربایجان و نیز تبدیل مرکز تحقیقات معدنی دانشگاه تبریز در مرند به آزمایشگاه مرجع معدنی شمال‌غرب کشور خبر داده است.
مدیرعامل شرکت ملی مس ایران با اشاره به تجربه موفق انتقال حساب شرکتهای صنعتی به محل استقرار معادن، دستور تسریع در تمرکز حساب‌های مس سونگون در استان را صادر کرده و یادآور شده است: با تلاش شبانه‌روزی عقب‌افتادگی مس آذربایجان را جبران می‌کنیم و امیدواریم در مدت دو تا سه سال شاهد بهره‌برداری از واحد ذوب و تولید کاتد و صنایع پایین‌دستی باشیم که به صورت فصلی گزارش پیشرفت کار را ارائه خواهیم کرد.
شیخ ما شیره می‌خورد و چشم بسته می‌گوید شیرین است!
اظهارات مدیرعامل جدید مس ایران را باید مصداق عینی آن مَثلی دانست که می گوید «از کرامات شیخ ما این است که شیره را خورده و گفت شیرین است»، چون خط به خط این اظهارات و وعده‌ها سال‌هاست که در چرخه‌ای معیوب و بی‌پایان تکرار شده و دوایی برای درد خام و خاک فروشی آذربایجان نبوده است، دردی که شاید گوشه‌ای از آن را بتوان در سخنان امام جمعه ورزقان خطاب به جناب مدیرعامل مس ایران متوجه شد.
حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی پورمحمد در دیدار اخیر خود با علی رستمی به محرومیت ورزقان اشاره و با بیان اینکه سهم این منطقه با این همه ذخایر معدنی چیست، خواستار حمایت شرکت ملی مس از توسعه زیرساخت‌ها شده و گفته است: متاسفانه شهرستان ورزقان با همه این ظرفیت‌ها فاقد فاضلاب شهری و تصفیه‌خانه آب شرب بهداشتی است که انتظار می‌رود، مس سونگون در این حوزه همکاری و حمایت‌های جدی داشته باشد.
وی از عدم پیشرفت طرح‌های توسعه مس سونگون و صنایع پایین‌دستی آن نیز گلایه و تأکید کرده است: متاسفانه در طول چند سال گذشته این طرح‌های توسعه‌ای تعطیل شده و یا آنطور که باید پیشرفتی نداشته است.
امام جمعه ورزقان، خواستار عمل شرکت مس به مسوولیت‌های اجتماعی خود در قبال منطقه نیز اشاره کرده و گفته است: بر اساس این مسوولیت‌های اجتماعی این مجتمع مطابق با سایر نقاط کشور که معادنی در آنها وجود دارد، در این منطقه نیز با عدالت خدمت‌رسانی کرده و مردم ورزقان را از برکات معدن بزرگ مس سونگون منتفع سازد.
توسعه هدفمند مس سونگون مطالبه مردم و مسوولان آذربایجان‌شرقی
استاندار آذربایجان‌شرقی نیز توسعه هدفمند مس سونگون را مطالبه مردم و مسوولان استان دانسته و در دیدار مدیرعامل شرکت ملی مس ایران با اشاره به وجود بیشترین ذخایر معدنی کشور در آذربایجان شرقی تأکید کرده است: مس سونگون از معادن استراتژیک کشور است و اکتشاف و استخراج مس در دیگر نقاط استان هم باید آغاز شود و دیدگاه علمی و میدان دادن به شرکتهای دانش بنیان مصداق عملیاتی کردن شعار سال است و باعث خیز پرشتاب در این مسیر خواهد شد.
عابدین خرّم، خواستار آغاز سرمایه‌گذاری برای ایجاد شهرک صنایع پایین‌دستی مس در محل جانمایی شده در ورزقان شده و گفته است: توسعه متوازن و اشتغال‌آفرین صنایع معدنی منوط به ایجاد ارزش افزوده بوده و در موضوع مسوولیت‌های اجتماعی مس نیز شایسته نیست، شهرستانی که چنین معدن باارزشی را در خود دارد، ۱۰۰ مدرسه کانکسی داشته باشد، از این‌رو توافقات قبلی در این زمینه باید به جد اجرا شوند.
وی، خواستار تعریف الگویی مشخص برای استقلال مس آذربایجان شده و تأکید کرده است: برخی نگرانی‌های کارشناسی در مورد نظام مالی و وضعیت بورسی مس وجود دارد که باید تدابیر لازم اندیشه شود تا در نهایت استقلال مس به توسعه بینجامد.
استاندار آذربایجان‌شرقی به موضوع باشگاه تراکتور تبریز و حمایت از آن نیز پرداخته و خاطرنشان شده است: تراکتور تیم معمولی نیست و اگر دنبال سرمایه اجتماعی و نشاط عمومی هستیم، باید کار حمایت از این باشگاه را با جدیت و سرعت پیش ببریم و پیگیری چندماهه ما در این خصوص همچنان ادامه دارد و امیدواریم با حضور مدیرعامل جدید شرکت مس روند اقدامات در این خصوص سرعت بیشتری بگیرد.
مقاومت‌ها و موانع تراشی‌های برای استقلال مس
البته باید اذعان کرد در کنار مقاومت‌ها و موانع تراشی‌های خارج استانی برای استقلال مس، متأسفانه زمزمه‌های گاه و بی‌گاهی از سوی برخی مدیران دسته چندم استان نیز که در سایه وجود معدن مس سونگون به نان و نوایی رسیده‌اند، در خصوص مضرات استقلال این صنعت شنیده می‌شود و آن را به صلاح استان نمی‌دادند، موضوعی که به نظر می‌رسد بیشتر با هدف حفظ میز مدیریتی این حضرات مطرح می‌شود تا از سر خیرخواهی و دلسوزی برای مردم منطقه.
اتحاد استانی لازم را برای به نتیجه رساندن موضوع استقلال مس نداریم
نقد در مورد نبود هم‌گرایی لازم برای استقلال مس آذربایجان را شاید بتوان در سخنان پزشکیان نماینده مردم تبریز، اسکو و آذرشهر نیز دید که گفت: جلسات متعددی در این خصوص با حضور نایب رئیس مجلس و وزرای مربوطه تشکیل شده اما باید اذعان کرد که این مهم از لحاظ قانونی کار چندان ساده‌ای نیست و با توجه به وارد شدن شرکت مس آذربایجان در بورس، باید تیمی تخصصی برای بررسی و پیگیری این موضوع تشکیل شود.
وی خاطر نشان کرد: وزیر صمت می‌گوید نمایندگان استان و نماینده تام‌الاختیار وزارت که حاضریم وی را نیز نمایندگان استان مشخص کنند، بنشینند و مشکلات را احصا و گیرهای قانونی آن را شناسایی کنند تا از طریق قانونی حل شود اما متاسفانه بر خلاف اتحادی که نمایندگان استان‌هایی مانند کرمان برای حصول منافع خود دارند، ما در اینجا مشکل داریم و همین عوامل باعث شده تاکنون این موضوع به نتیجه نرسد.
پزشکیان تصریح کرد: ما تنها خواهان حق و سهم قانونی استان هستیم و بیش از آن چیزی نمی‌خواهیم و اگر سرمایه‌گذاری در سونگون توسط شرکت مس صورت گرفته، چرا درآمد حاصل از این معدن در تیم‌هایی متعددی مانند گل‌گهر هزینه می‌شود اما برای حل مشکل یک تراکتور باید به زمین و زمان متوسل شویم و بر همین اساس همه نمایندگان استان مصمم هستند تا این موضوع را به نتیجه برسانند.
حق آذربایجان ادا نشده است/ لزوم استقلال مس آذربایجان
نماینده ولی فقیه در آذربایجان‌شرقی بر لزوم استقلال مس آذربایجان برای استفاده استان از ظرفیت‌های معدنی خود تأکید کرد و گفت: شاهد هستیم که منابع معدنی استان ما پس از استخراج یا به صورت خام صادر و فروخته می‌شود و یا اینکه در سایر شهرها ذوب و فرآوری می‌گردد.
حجت‌الاسلام محمدعلی آل‌هاشم جایگزین کردن اقتصاد نفتی با دیگر منابع درآمدزایی بالقوه موجود در کشور را لازمه رهایی از این اقتصاد وابسته و تک بعدی دانست و تصریح کرد: استفاده از ظرفیت‌هایی مانند منابع سرشار معدنی یکی از این جایگزین‌هاست که می‌تواند موجب استقلال و رهایی کشور از اقتصاد نفت محور باشد و ظرفیت‌های استان ما در این زمینه بسیار بالا بوده و معادنی مانند مس سونگون از جمله همین ظرفیت‌هاست.
نماینده ولی فقیه در آذربایجان‌شرقی با اشاره به لزوم توسعه اقتصادی و تقویت بسترهای اشتغال‌زایی، بیان داشت: مس‌سونگون فرصت توسعه برای منطقه است اما باید برکات و منافع اقتصادی، توسعه‌ای و اشتغال‌زایی این نعمت خدادادی به استان برگردد.
وی گفت: نباید مواد خام معدن سونگون به فروش برسد و برکات آن به استان‌های دیگر برسد اما آذربایجان‌شرقی از آن بی‌بهره بماند.
نماینده ولی فقیه در آذربایجان‌شرقی همچنین با اشاره به اجرای طرح‌های معدنی و صنعتی با تاکید بر حفظ محیط زیست افزود: برای انجام طرح‌های معدنی، استفاده از فناوری‌های نوین ضرورت دارد تا کمترین آسیب به محیط زیست و طبیعت برسد؛ از طرف دیگر خام فروشی مواد معدنی نیز متناسب با منافع اقتصادی منطقه‌ای نیست.
حجت‌الاسلام آل‌هاشم یادآور شد: نقش مس سونگون در اشتغال‌زایی جوانان و فارغ‌التحصیلان آذربایجان‌شرقی بسیار مهم است و باید این نقش را ایفا کند.
وی ادامه داد: البته متاسفانه حق آذربایجان‌شرقی با وجود چنین ظرفیت‌هایی در حوزه معدنی آن‌گونه که باید و شاید ادا نشده و شاهد هستیم که منابع معدنی استان ما پس از استخراج یا به صورت خام صادر و فروخته می‌شود و یا اینکه در سایر شهرها ذوب و فرآوری می‌گردد.
آل‌هاشم با تأکید بر لزوم استقلال مس آذربایجان خاطرنشان کرد: ادای حق آذربایجان‌شرقی در این زمینه نیازمند توجه جدی مسوولان امر و مستقل شدن مس سونگون و ایجاد شرکت مس آذربایجان است تا از خروج و فروش مواد استخراجی از استان جلوگیری شود.
استقلال مس آذربایجان امری ضروری و ظرفیتی بی‌مانند برای توسعه استان و کشور
در این بین شاید منطقی‌ترین راهکار را در سخنان رئیس هیات مدیره انجمن کانی‌های غیرفلزی آذربایجان‌شرقی جستجو کرد که معتقد است، این استان در حوزه مس منابع سرشاری دارد که در کنار ذخایر دیگر مانند نفلین سینیت می‌تواند زمینه‌ساز تحول و توسعه همه‌جانبه نه تنها آذربایجان‌شرقی بلکه کل منطقه و حتی کشور شود.
به گفته ابوالفضل حسنی، اگر تنها طبق قانون سه درصد درآمدهای حاصل از معدن مس سونگون برای توسعه خود منطقه هزینه شود، می‌تواند زمینه‌ساز تحولی بزرگ در همه عرصه‌ها به ویژه از حیث اشتغال و درآمدزایی باشد و علاوه بر این به واسطه درآمدهای حاصل از امور مالیاتی، با توسعه فعالیت‌های معدنی شاهد گسترش فعالیت‌های اقتصادی و صنعتی خواهیم بود که نتیجه آن افزایش درآمدهای مالیاتی خواهد بود که طبق قانون باید در خود استان هزینه شوند.
وی تأکید دارد که لازمه این امر استفاده از نیروهای مجرب و کارآزموده است و بر همین اساس باید از کوچ فعالان صنعتی به ویژه در حوزه معدن جلوگیری کنیم، چراکه تعداد کثیری از فعالان معدنی آذربایجان‌شرقی در حال حاضر نه تنها در سایر استان‌ها بلکه خارج از کشور فعالیت می‌کنند آن هم به این دلیل که در استان به بهانه‌های مختلف فعال و سرمایه‌گذار و کارآفرین را که بزرگترین سرمایه اقتصادی و صنعتی هستند، فراری می‌دهیم و البته باید در کنار تغییر نگاه مسوولان و تسهیل فرآیندهای مربوط به فعالیت‌های معدنی، فرهنگ کار و تولید نیز در بین فعالان این عرصه نهادینه شود.
حسنی، تقویت واحدهای معدنی متعدد استان را منوط به جذب بودجه دانسته و معتقد است: این امر به طور طبیعی و مانند همه جای دنیا در کشور ما نیز مبتنی بر لابی‌گری و چانه‌زنی است پس باید قدرت خود را در این حوزه افزایش داده و حساسیت عمومی برای مطالبه‌گری در این بخش را بالا ببریم و علاوه بر این باید بپذیریم که قابلیت‌ها و زیرساخت‌های فرآوری مواد معدنی در استان ما به هیچ وجه قابل مقایسه با استان‌هایی مانند کرمان نیست و استفاده از این ظرفیت‌ها نیازمند مطالبه‌گری عمومی و البته پیگیری جدی مسوولان و نمایندگان استانی است تا زمینه جذب سرمایه و اعتبارات مورد نیاز برای توسعه این بخش نیز فراهم شود.
وی خاطرنشان می‌کند: از سوی دیگر باید توجه داشت که به دلیل میزان بالای نیاز سرمایه‌گذاری در حوزه معدنی، باید از یک سو طرح و برنامه مدون برای توسعه این صنعت از سوی مسوولان و فعالان این حوزه ارائه شود و از سوی دیگر ذهنیت درست در فعالان صنعتی برای استفاده از ظرفیت‌های سرمایه‌گذاران به ویژه در بخش معدن ایجاد شود و اگر قادر به جذب سرمایه‌گذار خارجی نیستیم، حداقل سرمایه‌گذاران داخلی را ولو از خارج از استان جذب کنیم و اگر چنین نگاهی در بین مسوولان و فعالان صنعتی استان نهادینه شود، با جذب سرمایه و ورود تکنولوژی تنها در دو حوزه مس و نفلین سینیت، مقیاس بهره‌برداری معدنی آذربایجان‌شرقی از کامیون و تن به کشتی و مگاتن تبدیل می‌شود.
رئیس هیات مدیره انجمن کانی‌های غیر فلزی آذربایجان‌شرقی در مورد تحقق هدفی تحت عنوان تأسیس شرکت مس آذربایجان نیز معتقد است، این مهم امری ضروری است که البته باید از مسیر تعامل و به رسمیت شناختن منافع سرمایه‌گذارانی چون شرکت ملی مس در این زمینه حاصل شود و هر سرمایه‌گذاری چه استانی و چه خارج از استان بر حسب قانون و میزان سرمایه‌گذاری که انجام می‌دهد، باید از درآمدهای حاصله نیز منتفع شود و در مقابل درآمدهای مالیاتی و منابعی که از طریق فعالیت‌ها و مشاغل مرتبط با حوزه معدنی حاصل می شود نیز در استان هزینه و زمینه‌ساز توسعه شود.
البته حسنی تأکید دارد که موضوع استقلال مس آذربایجان تنها با تعامل ممکن است و باید برای ورود حداکثر سرمایه و تکنولوژی از تمام مسیرهای ممکن تلاش کنیم، چراکه آذربایجان‌شرقی دارایی.های بسیاری در این حوزه دارد و باید با اجماع و همدلی همه افراد و نهادهای دخیل زمینه را برای استفاده بهینه از ظرفیت‌های معدنی با رعایت ضوابط فنی و بهره‌برداری علمی و فنی با رویکرد حفظ منابع و ایجاد بیشترین ارزش افزوده فراهم کنیم.
آنچه واضح و مشخص است اینکه تأسیس شرکت مس آذربایجان و انتفاع مردم منطقه از درآمدهای آن کمترین مطالبه‌ای است که در قبال بهره‌برداری از منابع معدنی استان باید به رسمیت شناخته شود و چرخه باطل وعده‌های تکراری و بی‌سرانجام در این خصوص باید با تأسیس این شرکت به خط پایان برسد.
موضوعی که با توجه به در پیش رو بودن سفر استانی رئیس دولت سیزدهم به آذربایجان‌شرقی بیش از پیش حائز اهمیت خواهد بود و شاید بتوان این مطالبه را مهم‌ترین سنگ محک برای متعهد بودن دولت ابراهیم رئیسی به عمل به وعده‌های انتخاباتی خود دانست، چراکه وی در سفر انتخاباتی خود به آذربایجان‌شرقی، بالفعل کردن ظرفیت‌های سرشار معدنی استان و انتفاع مردم آذربایجان‌شرقی از مواهب این حوزه را یکی از مهم‌ترین برنامه‌های خود در صورت رأی اعتماد آذربایجانی‌ها به وی اعلام کرده بود و حال باید دید آیا دولت سیزدهم بر خلاف اسلاف خویش به این وعده خود عمل خواهد کرد تا یکی از مهم‌ترین مطالبات مردمی منطقه محقق شود.
