مساوات – محمد شکری آستامال: آذربایجانین تاریخی یوردو اولان خاروانا، تکجه بیر آد دئییل، تاریخی کیملی‌ییمیزین درین بیر قاتی‌دیر. بو آدین کؤکلری، التصاقی دیل‌لرین و تورک دیلی‌نین بو تورپاقلارداکی کؤکلو اولدوغونو ثبوت ائدیر.
۱. آدین کؤکو: «آوان» (آوادانلیق)
آذربایجانین کند و شهرلرینده یایغین اولان «آوان» اؤگه‌سی (جامیش‌آوان، گورآوان، ایروان کیمی) “آوادانلیق، یوردلانمیش یئر” معناسینی وئریر. بو کؤک، تورک دیل‌لری کیمی التصاقی اولان قدیم عیلام مدنیتینین باشکندی «آوان» ایله ده ایلگیلی اولماسی فرضیه‌سینی گوجلندیریر. بو، مدنی تأثیر و یا عیلامی‌لرین بؤیوک کؤچو ایله بو یوردلاردا یئرلشمه‌سینه اشاره ائدیر.
۲. تحریفاتین ردّی
خاروانا آدینی فارس دیلینده‌کی “کاروان” یا دا “خور” (میترائیزم) ایله باغلاماغا چالیشان سطحی نظریه‌لر، هئچ بیر تاریخی تیجارت یولو ایزی و یا آرکئولوژی سند اولمادیغی اوچون علمی باخیمدان یانلیش ساییلیر و قاطعیت‌له ردّ ائدیلیر.
۳. تورکجه تحلیل: ان منطیقی معنا
علمی تحلیل خاروانانی ایکی منطیقی حیصه‌یه آییریر:
▪️«قار» (قارا/خار): تورک توپونیمی‌سینده رنگ‌دن چوخ، «بؤیوک، اساس، اصیل، جغرافیایی یؤن» معناسینی وئریر (قاراداغ، قاراباغ، قارادنیز کیمی).
▪️«آوان»: آوادانلیق
سونوج: خاروانا / قارآوان یعنی «بؤیوک آوان»، یا دا «بؤیوک آوادانلیق». بو قورولوش، “ایری-آوان” کؤکوندن گلن و بوگونکو ایروان شهری‌نین آدیندا دا گؤرونن منطیقی قایدایا اویغوندور.
باشقا احتمال‌لار:
حیواندارلیق و یورد سالما ایلگی‌سی
«آروانا» (دیشی دوه): تورکجه‌نین توپونیم قایدالاریندا حیوان آدلاری‌نین یئر آدلاری اولماسی پرنسیپلرینه اویغون اولاراق (قولان، شال، لاچین کیمی)، «قارآروانا» «چوخلو دیشی دوه بسله‌نن یئر» معناسینی وئره بیلر.
«قارواماق» (آختارماق): استاد جعفرلی کیمی عالیم‌لرین نظرینه گؤره، «آرانیب تاپیلمیش یورد» و یا تورک طایفالاری‌نین یئنی یورد سالما مدنیتی ایله باغلانتیلی بیر آنلاییشدیر.
سون سؤز: خاروانا، تورک دیل و مدنیتینین محصولودور. یئر آدلاری‌نین علمی یوللارلا و اؤز دیلیمیزین چرچیوه‌سینده آراشدیریلماسی، میللی کیملی‌ییمیزی قورویوب صاحیب چیخماق اوچون اؤنملی ایشلردن دیر.
