مساوات – احمد حسن‌نژاد ارزیل: در آذربایجان مناطق جغرافیایی و آبادی‌های زیادی با نام “پیرسقا” وجود دارد که از آن جمله می‌توان به دو روستای واقع در شهرستان‌های چاراویماق آذربایجان‌شرقی و ابهر زنجان اشاره کرد. اما هدف این نوشته، معرفی ارتفاعات پیرسقا در محال دیزمار منطقه قره‌داغ آذربایجان است.
ارتفاعات پیرسقا که به جهت دارا بودن مراتع وسیع و سرسبز و آب فراوان از گذشته‌های دور از ییلاقات اصلی ایل حاج‌علیلو است در دهستان جوشون بخش خاروانا و درست در نقطه تلاقی سه شهرستان ورزقان، شبستر و تبریز واقع شده است.
روستاهای کوچک و بزرگ زیادی در دامنه و ارتفاعات پیرسقا، جای گرفته‌اند که نیارستان، یئنگجه، عظیم‌آباد، مشئییر، ورکش، لنبران، همای، مزرعه‌سواره و سقای از آن جمله است.
مطمئنا در نامگذاری ارتفاعات پیرسقا و روستای سقای، یکی از این دو همنام دیزماری از دیگری تاثیر پذیرفته و نامش را به عاریت گرفته است. سقای یکی از روستاهای بزرگ و پرجمعیت واقع در دامنه پیرسقا و زادگاه علامه جعفری؛ فیلسوف و دانشمند معاصر آذربایجانی است. “مراسم برداشت محصول در سقای”، یکی از آیین‌های بومی و محلی ثبت شده در فهرست میراث ناملموس آثار ملی کشور است که همه‌ساله در روستای سقای برگزار می‌شود.
قله “کسبه” با ۲۹۵۲ متر ارتفاع از سطح دریا، مرتفع‌ترین نقطه پیرسقاست که در طول فصول مختلف سال، کوهنوردان زیادی را به خود جلب می‌کند.
“پیر سقا”، جایگاه ویژه‌ای در ادبیات تورکی معاصر آذربایجان دارد و شعرای قره‌داغی زیادی در وصف زیبایی‌های این کوه شعر سروده‌اند که هادی سلطان محمدی یکی از آنهاست. وی در مجموعه‌ای که تحت عنوان “پیرسقا نغمه‌لری” منتشر کرده، با خطاب قرار دادن این کوه به توصیف عناصر طبیعی و بومی آذربایجان بویژه منطقه قره‌داغ پرداخته است.
