به گزارش پایگاه خبری مساوات، زهرا خسروی‌زادگان در گفت وگویی ضمن اشاره به اینکه سرطان پستان، شایع‌ترین سرطان در بانوان است، خاطرنشان کرد که هر ساله به طور متوسط، حدود هزار و ۳۶۰ مورد جدید مبتلا به این بیماری در استان فارس شناسایی و ثبت می شود، لذا توجه به توصیه‌ها و تاکیدات بهداشتی در راستای تشخیص زودهنگام این بیماری و البته شناخت نشانه‌ها، از اهمیت بالایی برخوردار است.
عوامل موثر در ابتلا به سرطان
او ضمن بیان اینکه در برنامه های پیشگیری و تشخیص زودهنگام سرطان پستان باید دو اصل مهم، یعنی راه های پیشگیری و علایم هشداردهنده سرطان را بشناسیم، در خصوص عوامل خطر در بروز این نوع از سرطان گفت: ترکیبی از عوامل شامل ژنتیکی، محیطی و شیوه زندگی برای ایجاد سرطان لازم است. بعضی از این عوامل می توانند اصلاح شوند و بعضی دیگر خارج از اراده فرد و غیر قابل اصلاح هستند. بنابراین افراد می توانند قدم هایی را برای کاهش خطر بیماری بردارند. اما خوب است بدانیم بیشتر عوامل خطری که سبب سرطان پستان می شود، قابل اصلاح هستند.
این کارشناس بیماری‌های غیرواگیر سن بالا، سابقه خانوادگی و جهش ژنی، سن قاعدگی کمتر از ۱۱ سال و سن یائسگی بالای ۵۴ سال، قد، نژاد و قومیت، وضعیت اقتصادی و اجتماعیسابقه هیپرپلازی و … را جزو دسته عوامل خطر غیرقابل اصلاح دانست و گفت: عوامل خطر قابل اصلاح شامل نمایه توده بدنی، سن بالا در زمان نخستین تولد نوزاد، مواجهه با اشعه، مصرف قرص‌های ضد بارداری، هورمون درمانی جایگزین، مصرف بالای چربی اشباع شده، مصرف الکل و … است.
او در توضیح پیرامون عوامل خطر غیرقابل اصلاح، ضمن بیان اینکه با افزایش سن، خطر ابتلا به سرطان پستان افزایش می یابد و بیشتر موارد سرطان پستان در سنین بالای ۵۰ سالگی بروز می کند، گفت: سابقه خانوادگی مثبت، خطر ابتلا به سرطان پستان را افزایش می دهد به طوریکه در ۲۰ تا ۳۰ درصد مبتلایان به سرطان پستان سابقه خانوادگی وجود دارد. از طرفی مطالعات نشان می دهد که شاید فقط حدود ۱۰درصد موارد سرطان پستان با عوامل ارثی مرتبط بوده و این ممکن است برخی از زنان را وادار کند تا به روش های پیشگیری و بررسی های غربالگری اهمیت دهند.
این کارشناس در خصوص سن قاعدگی و یائسگی نیز گفت: شروع قاعدگی در سنین پایین تر یک عامل خطر برای سرطان پستان است. در نخستین قاعدگی در سن نوجوانی بافت پستان در معرض استروژن ها و دیگر هورمون ها قرار می گیرد و مواجهه با سطوح دائمی هورمونی افزایش می یابد. قاعدگی در دختران چاق و بی تحرک زودتر اتفاق می افتد. بنابراین آموزش اهمیت فعالیت بدنی و داشتن یک رژیم غذایی سالم به نوجوان و والدین آنان ضروری است. به ازای هر سال قاعدگی زودرس، خطر سرطان پستان چهار درصد افزایش می یابد. از طرفی یائسگی در سن بالاتر از ۵۴ سال با افزایش خطر سرطان پستان ارتباط دارد. توقف چرخه های قاعدگی منجر به کاهش سطوح هورمون های مترشحه داخلی و خاتمه تکثیر سلول های پستان که در طول سال های تولید مثلی دیده شده، می شود. خطر سرطان پستان به ازای هر سال تاخیر در یائسگی تا ۳ درصد افزایش می یابد.
او همچنین با یادآوری اینکه زنان قد بلند یک افزایش خطر سرطان پستان را دارا هستند و قد در بزرگسالان می تواند یک شاخص بارز برای میزان دریافت تغذیه در دوران کودکی و نوجوانی باشد و رشد سریع با بلندی قد در ارتباط است که می تواند منجر به افزایش خطر جهش سلولی و بالارفتن خطر سرطان شود، گفت: زنان سفیدپوست خطر بالاتری از سرطان پستان را نسبت به زنان آمریکایی آفریقایی تبار دارا هستند و زنان آسیایی تبار، اسپانیایی تبار و بومی آمریکا به طور قابل ملاحظه ای خطر پایین تری را در مقایسه با دیگر گروه های نژادی و قومی دارند. مقدار زیاد تفاوت در خطر، به نظر می رسد ناشی از تفاوت های اقتصادی اجتماعی، شیوه زندگی و عوامل محیطی است.
این کارشناس بیماری‌های غیرواگیر، با بیان اینکه خطر سرطان پستان با وضعیت اقتصادی اجتماعی بهتر مرتبط است، یادآور شد که زنان با وضعیت اقتصادی اجتماعی بالاتر، تمایل دارند که بارداری را دیرتر شروع کنند و بچه های کمتری داشته باشند که هر دو عامل به عنوان افزایش خطر سرطان پستان محسوب می شود.
خسروی‌زادگان در خصوص سابقه هیپرپلازی (رشد بیش از حد سلول ها) در پستان نیز خاطرنشان کرد: بانوانی که از نظر بافت شناسی دارای یک سابقه قطعی بیماری خوش خیم پرولیفراتیو پستان هستند، در معرض افزایش خطر ابتلا به سرطان پستان قرار دارند. بیماری خوش خیم پرولیفراتیو، یک تکثیر غیرعادی سلول ها در مجاری و لوبول های پستان را شامل می شود.
عوامل خطر قابل اصلاح
او در مورد عوامل خطر قابل اصلاح، به نمایه توده بدنی (BMI) بالای ۳۰ به عنوان یکی از این عوامل اشاره و اضافه کرد: افزایش دریافت کالری در کودکی و نوجوانی وزن بدن را افزایش می دهد که می تواند منجر به قاعدگی زودرس و افزایش قد در بزرگسالی شود و هر دو با افزایش خطر سرطان پستان مرتبط است. افزایش وزن در بزرگسالی نیز با افزایش خطر سرطان پستان مرتبط است. یکی از بهترین روش ها برای جلوگیری از افزایش وزن، افزایش فعالیت بدنی است. همچنین تعادل در دریافت کالری غذایی با فعالیت ورزشی منظم نیز توصیه می شود.
خسروی‌زادگان همچنین سن بالا در زمان تولد نخستین فرزند را جزو عوامل قابل اصلاح دانست و گفت: افرادی که پس از ۳۵ سالگی تولد فرزند دارند، با خطر بالاتری در زمینه ابتلا به سرطان پستان نسبت به زنانی که زایمان زودتری دارند، مواجه هستند. نخستین حاملگی، منجر به تکثیر نامتمایز سلول های پستان و تغییرات دائمی بافت پستان برای آماده شدن در دوران شیردهی به نوزاد می شود. در نخستین حاملگی یک زن مسن تر احتمال بیشتری می رود که آسیب DNA زودتر اتفاق بیفتد.
او ادامه داد: در بین عوامل قابل اصلاح مواجهه با اشعه در دز بالا ( برای درمان برخی بیماری ها مانند لنفوم ) به ویژه اگر مواجهه در سنین جوانی باشد، دارای اهمیت و با افزایش خطر سرطان پستان مرتبط است. قرار گیری در معرض دز کم رادیوگرافی که برای ماموگرافی استفاده می شود، نمی تواند خطر سرطان پستان را افزایش دهد و یا این خطر قابل چشم پوشی است.
خسروی‌زادگان اضافه کرد: ممکن است خطر سرطان پستان در بانوانی که در حال حاضر از قرص های ضد بارداری خوراکی استفاده می کنند یا در طی ۱۰ سال گذشته از قرص های ضد بارداری خوراکی استفاده کرده اند، اندکی بالاتر باشد. با این وجود ۱۰ سال یا بیشتر بعد از توقف مصرف قرص های ضد بارداری خوراکی، افزایش خطر سرطان پستان وجود ندارد. خطر قطعی سرطان پستان در سنین زیر ۴۵ سال پایین است. بنابراین حتی اگر یک افزایش خطر نسبی اندکی وجود داشته باشد، موارد بسیار کمی از سرطان پستان با مصرف قرص های ضد بارداری خوراکی در این گروه سنی ایجاد می شود.
او پیرامون موضوع هورمون درمانی جایگزین HRT نیز گفت: مصرف کننده این هورمون ها که برای پنج سال یا بیشتر هورمون های جایگزین را استفاده می‌کنند خطر بالای۵۰ درصد سرطان پستان را نسبت به زنانی که هیچ زمانی از این هورمون هااستفاده نکرده اند، دارا هستند. استفاده طولانی مدت از هورمون، خطر سرطان پستان را بالا می برد. با این وجود، بعد از قطع هورمون ها به نظر می رسد که احتمال خطر، مانند کسی است که هیچ گاه از این هورمون ها استفاده نکرده است.
خطر سرطان پستان برای بانوانی که استروژن و پروژسترون را با هم مصرف می کنند، بیشتر است.
این کارشناس بیماری‌های غیرواگیر، یکی از عوامل قابل اصلاح تاثیرگذار بر ابتلا به سرطان را مصرف بالای چربی های اشباع شده برشمرد و توضیح داد: سنجش های بین المللی میزان بالاتری از سرطان پستان در کشورهایی که میزان سرانه چربی دریافتی بیشتری دارند، نشان داده است. افرادی که کالری دریافتی بیشتری دارند سن شروع نخستین قاعدگی در آنان زودتر است و سن نخستین زایمان دیرتر است که هر دو با افزایش خطر سرطان پستان را به همراه دارد. از طرفی باید بدانیم که مصرف الکل حتی به مقدار کم، خطر سرطان پستان را افزایش می دهد. با مصرف الکل سطوح استروژن های گردش خون بالا می رود.
او با اشاره به اینکه برخی عوامل نیز به عنوان نامرتبط با خطر طبقه بندی شده است، گفت: تئوری های گوناگونی درباره علت های بروز سرطان پستان وجود دارد که سبب نگرانی غیر واقعی برای بسیاری از بانوان شده است.
خسروی‌زادگان افزود: عوامل خطر پیشنهاد شده زیادی مطالعه شده است، اما هیچ تاثیری را بر روی خطر سرطان پستان نشان نداده اند. این موارد شامل استفاده از خوش بو کننده و ضد تعریق، خوردن قهوه، ایمپلنت های پستان، سقط، آلودگی های محیطی از قبیل پلی کلرینیتد بی فنل ها (PCBS) و قرار گرفتن در مجاورت میدان الکترومغناطیسی است.
توصیه‌های خودمراقبتی
این کارشناس گروه پیشگیری و کنترل بیماری‌های غیرواگیر علوم پزشکی شیراز، با یادآوری اینکه برای پیشگیری از سرطان پستان، توصیه‌هایی از سوی همه متخصصان مطرح شده است، گفت: وزن متعادلی داشته باشید؛ از مصرف غذاهای پرچرب و سرخ کرده، نمک زده و آماده حاوی مواد نگهدارنده، ترشی و کنسروها پرهیز کنید یا مصرف آنها را کاهش دهید؛ میوه، سبزی، غلات و گوشت ماهی را بیشتر مصرف کنید، چرا که می تواند با افزایش سطح آنتی اکسیدان ها سبب کاهش بروز سرطان شود؛ دست کم ۳۰ دقیقه در روز فعالیت ورزشی داشته باشید؛ از مصرف الکل و سیگار پرهیز کنید؛ در صورت دارا بودن فرزند شیرخوار، شیردهی از پستان را مورد توجه قرار دهید و با ماما یا پزشک در پایگاه ها یا مراکز بهداشتی درباره خطرات و مزایای مصرف قرص های ضد بارداری خوراکی و مصرف هورمون های جایگزین یائسگی مشورت کنید.
نشانه‌های مهم
خسروی‌زادگان در اشاره به مهمترین نشانه های ضایعات خوش خیم و بدخیم پستان، گفت: وجود توده در پستان یا زیر بغل؛ تغییر در شکل (عدم قرینگی) یا قوام (سفتی) پستان؛ تغییرات پوستی پستان شامل پوست پرتغالی، اریتم یا قرمزی پوست، زخم پوست، پوسته پوسته شدن و اگزمای پوست و تغییرات نوک پستان (فرو رفتگی یا خراشیدگی) می‌تواند جزو مهمترین نشانه‌ها باشد.
این کارشناس در ادامه گفت: ترشح نوک پستان اگر از یک پستان باشد، از یک مجرا باشد، خود به خود و ادامه‌دار باشد، هنگام معاینه ترشح وجود داشته باشد و ترشح سروزی یا خونی باشد، باید بسیار جدی گرفته شود.
او خاطرنشان کرد: بر مبنای علایم گفته شده می‌توان توصیه کرد که اگر سابقه خانوادگی قوی از سرطان پستان یا تخمدان دارید، با ماما یا پزشک در مراکز خدمات جامع سلامت درباره گزینه های غربالگری خاص، انجام تست های ژنتیک یا درمان پیشگیرانه صحبت کنید. نشانه های سرطان پستان را بشناسید و اگر توده ای مشکوک یا تغییرات پوستی را در پستان ها احساس کردید، به مرکز خدمات جامع سلامت مراجعه کنید. ماهانه بلافاصله بعد از اتمام قاعدگی، خود آزمایی پستان را انجام دهید.
شیوه‌های تشخیص زودهنگام
خسروی‌زادگان با بیان اینکه معاینه پستان توسط خود فرد یا توسط پزشک یا ماما، ماموگرافی، سونوگرافی و ام آر آی، مهمترین راه‌های تشخیص سرطان است؛ ماموگرافی را موجب افزایش تشخیص ضایعات غیر قابل لمس پستان دانست و گفت: هدف از غربالگری سرطان پستان کشف توده ها در مرحله ای است که هنوز کوچک (زیر یک سانتی متر) و قابل درمان با جراحی است. در برنامه تشخیص زودهنگام سرطان پستان در ایران، از ماموگرافی به عنوان روش تشخیصی در افراد پرخطر برای مثال افراد با سابقه فردی یا خانوادگی مثبت یا با معاینه غیر طبیعی در سطح دو خدمت استفاده می شود.
او اضافه کرد: در سونوگرافی به جای اشعه ایکس، از امواج صوتی برای بررسی توده های پستانی استفاده می شود. سونوگرافی اغلب در مواردی انجام می شود که پزشک به هر دلیل، بررسی های بیشتری را صلاح بداند. البته بیشترین کاربرد سونوگرافی برای افتراق توده های توپر از توده های حاوی مایع و کیست های پستان است.
خسروی‌زادگان همچنین گفت: MRI یک روش تصویربرداری بدون درد است که برای تشخیص ماهیت توده های پستانی به کار می رود. این روش با استفاده از امواج رادیویی و مغناطیسی به طور مستقیم وارد بدن بیمار می شود و تصاویر دقیقی از اندام های داخلی ایجاد می کنند، انجام می شود. اغلب از MRI برای بررسی بیشتر مواردی که در ماموگرافی یا سونوگرافی مشکوک بوده یا ارزیابی افراد با زمینه ارثی استفاده می شود.
