مساوات – بهنام عبداللهی: برای معرفی یک شهر همیشه لازم نیست از کلمات و جملات استفاده کرد. گاه با یک تصویر از یک بنا می‌توان تاریخ و تمدن شهر را توصیف کرد. عمارت ساعت همان تصویر برای کهن‌شهر تبریز است.
در ایران و شاید بسیاری از کشورهای جهان وقتی تصویر عمارت تاریخی ساعت را می‌بینند، بلادرنگ واژه تبریز را بر زبان جاری می‌کنند. در هر کتاب، مجله، بیلبورد، مستند و… که می‌خواهند از تبریز سخن بگویند، از تصویر عمارت ساعت به عنوان نماد این شهر بهره می‌گیرند که نشان می‌دهد با یک بنای معمولی مواجه نیستیم.
▪️عمارتی در قلب شهر
عمارت ساعت در مرکزی‌ترین نقطه تبریز قرار گرفته است و شاید نیمی از جمعیت این شهر هرروز در ترددهای روزانه‌شان از مقابل این بنا عبور می‌کنند. بسیاری از شهروندان وقتی می‌خواهند با دوست یا همکاری قرار دیدار بگذارند، میدان ساعت را که معروف‌ترین و در دسترس ترین نقطه است، انتخاب می‌کنند. در این گزارش می خواهیم این بنا را از نمایی نزدیک‌تر روایت کنیم. روایتی که می‌تواند دلیلی کافی برای گردشگران تاریخ‌دوست جهت سفر به تبریز باشد.
کاخ شهرداری تبریز یا همان برج ساعت از بناهای تاریخی شهر تبریز است که ساخت آن از سال ۱۳۱۴ تا ۱۳۱۸ خورشیدی در محل گورستان متروک و مخروبه کوی نوبر، با نظارت مهندسان آلمانی و در زمان ریاست شهرداری ارفع‌الملک جلیلی انجام شد.
▪️ از استقرار شورا تا دیدارهای دیپلماتیک شهردار
از این بنا، به عنوان تالار شهر و دفتر اصلی شهردار تبریز، بهره‌برداری شده است. این اثر در تاریخ ۲۹ تیر ۱۳۷۷ با شماره ثبت ۲۰۵۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.
کاخ شهرداری تبریز در سال ۱۳۱۸ مورد بهره‌برداری قرار گرفت. در سال ۱۳۸۶ خورشیدی، به مناسبت بزرگداشت یکصدمین سال تأسیس نخستین انجمن شهر و بلدیه ایران در تبریز، به نخستین موزه شهر و شهرداری‌های کشور تبدیل و مورد بهره‌برداری قرار گرفت. در حال حاضر نیز افزون بر نخستین موزه شهر و شهرداری‌های کشور، شورای اسلامی شهر تبریز نیز در بخشی از این ساختمان مستقر بوده و جلسات رسمی شورا در محل اتاق جلسات موجود در ساختمان تشکیل می‌شود. شهردار کلان‌شهر تبریز نیز برخی از ملاقات‌های رسمی و دیپلماتیک را با مقامات عالی‌رتبه در محل این کاخ انجام می‌دهد.
این بنا مساحتی نزدیک به ۹٬۶۰۰ متر مربع و زیربنای ۶٬۵۰۰ متر مربع دارد که در سه طبقه ساخته شده‌است. کاخ شهرداری تبریز دارای یک برج ساعت چهار صفحه‌ای به ارتفاع ۳۰٫۵ متر است که با طنین موزون زنگ‌هایش، هر ساعت یک‌بار، گذشت زمان را به گوش مردم تبریز می‌رساند. نمای بیرونی این بنا از سنگ تراشیده شده‌است و نقشه ساختمان شبیه به طرح یک عقاب در حال پرواز است.
اما این بنای تاریخی ارزشمند در شورا و شهرداری تبریز خلاصه نمی‌شود. طبقات این ساختمان مملو از آثار تاریخی و ارزشمند مرتبط با مدیریت شهری است و به همین خاطر می‌توان از عمارت ساعت به عنوان تنها موزه شهر و شهرداری ایران یاد کرد. موضوعی که باعث می شود سالانه هزاران گردشگر از این موزه بازدید کنند.
▪️تنها موزه شهرداری ایران
موزه شهرداری تبریز پس از کشور چین، در ردیف اولین موزه‌های شهرداری‌های جهان نیز قرار دارد. این موزه، در سال ۱۳۸۶ و همزمان با یکصدمین سالگرد تأسیس نخستین بلدیه ایران در تبریز و در ۸۰۰ متر مربع و با هزینه یک میلیارد و صد میلیون ریال راه اندازی شده‌است.
این موزه دارای تالارهای متعددی است، از جمله این تالارها می‌توان به تالار فرش با بزرگ ترین فرش دستبافت اشاره کرد.
موزه شهر تبریز، شامل تالارهای مختلفی چون تالار دوربین‌های قدیمی، تالار دفاع مقدس، چاپ و نشر، فرش، هنرهای معاصر، خط و خوشنویسی، تالار حکمت و چندین تالار دیگر است.
▪️تالار فرش
در این تالار، فرش‌ها و قالی‌هایی با قدمت ۱۱۰ سال به نمایش گذاشته شده‌اند. ۱۲ تخته فرش موجود در این مجموعه مربوط به فرش‌هایی است که از زمان تأسیس عمارت ساعت تا سال ۱۳۲۰ به دستور ارفع‌الملک جلیلی بافته شده و به اتمام رسیده‌است.
▪️تالار دوربین‌های قدیمی
در تالار دوربین‌ها، تاریخچه و روند تکوین و شکل‌گیری دوربین‌های نسل قدیم نشان داده شده است. بیشترِ این دوربین‌ها توسطِ محمدعلی جدیدالاسلام به این موزه اهدا شده است.
▪️آثار و اشیاء
در این موزه اشیاء، آثار و اسناد قدیمی مربوط به بلدیه تبریز، هدایای مقام‌ها و شخصیت‌های خارجی به شهرداران، کتب خطی و آثار هنری، اسناد اداری و مالی، جام‌های قهرمانی باشگاه شهرداری تبریز، چینی آلات، سفرنامه‌های نوشته شده درباره تبریز، تجهیزات، امکانات و اسناد مربوط به شهر نخستین‌ها با همکاری شهرداری تبریز و برخی از شهروندان تبریزی جمع آوری و در معرض دید قرار گرفته‌است.
▪️این عمارت ۸۳ساله
حالا عمارت ساعت تبریز ۸۳ ساله است؛ و مثل همه بناهای تاریخی نیازمند تعمیر و مرمت. شهرداری تبریز اخیرا چندین عملیات عمرانی مختلف برای مرمت بخش های مختلف این بنا انجام داده یا آغاز کرده است.
▪️مرمت عمارت ساعت
رضا جانفشان نوبری، شهردار منطقه ۸ تبریز در این باره می گوید: به دلیل استهلاک و تخریب بخشی از زیرزمین عمارت تاریخی ساعت، عملیات مرمت این بنا از ابتدای سال توسط معاونت فنی و عمرانی شهرداری منطقه ۸ آغاز شده و بدون وقفه ادامه دارد.
او اضافه می کند: شهرداری منطقه ۸، بعد از اتمام مطالعات، عملیات مرمت، بندکشی دیوارها، بندکشی سقف و ساماندهی زیرزمین عمارت ساعت را اجرا کرده و بعد از مرمت زیرزمین، این مکان به بخش‌های مورد استفاده عمارت ساعت اضافه خواهد شد.
جانشفشان تاکید می کند: شهرداری منطقه ۸ علاوه بر مرمت زیرزمین عمارت تاریخی ساعت، همزمان مرمت آب انبار قدیمی این عمارت را در دست اجرا دارد که طی ماه‌های آتی تکمیل و در معرض دید عموم قرار خواهد گرفت.
حالا با کاهش چشمگیر شیوع کرونا، بازگشایی مجدد اماکن تاریخی و فرا رسیدن تابستان، انتظار می رود امسال نیز عمارت ساعت تبریز میزبان هزاران گردشگر داخلی و خارجی از اقصی نقاط جهان باشد.
