تبریزِ دوره قاجار؛ قطبِ جذب سرمایه و جمعیت مهاجر

تبریز دوره قاجار قطب جذب سرمایه و جمعیت مهاجر است؛ امّا تبریز دوره پهلوی قطب دفع سرمایه و جمعیت مهاجر. علاوه بر این موج عظیم و دائمی مهاجرت برون‌منطقه‌ای که آذربایجان و تبریز را از سرمایه‌های مادّی و اجتماعی و نخبگان فکری، فرهنگی، سیاسی، علمی و اقتصادی خالی می‌کند، یک موج مهاجرت درون‌منطقه‌ای نیز به‎‌ ویژه بر اثر اجرای دو برنامه کاملاً غیراصولی و سیاسی «تخته قاپی» (اسکان اجباری عشایر کوچرو) و «اصلاحات ارضی» ایجاد می‌شود که حاصل آن هجوم جمعیت‌های غیرشهری به شهرها از جمله تبریز و شکل‌گیری شهرهای خلق‌السّاعه و خالی از هرگونه ویژگی شهریست. این پدیده نیز فرهنگ شهرنشینی و هویت شهری شهرها از جمله تبریز را به‌ شدّت تحت تأثیر قرار می‌دهد و عاملی مهم بوده در جهت تضعیف جامعه شهری تبریز.