مساوات- صمد محمدیان آغ‌بولاق: سنگ‌های مگالیتی به سنگ‌های قوطی شکل مزارها گفته می‌شود که از دیرباز در تمامی نقاط تورک‌نشین دنیا بر روی مزار انسان‌ها استفاده می‌شد. اکثر اوقات بر روی این نوع سنگ‌مزارها، تصاویری از انسان، انواع سلاح (تیر و کمان، تبر،…) اشیاء خانگی (شانه، چماق، قیچی مخصوص گوسفندان”قیخلیق” و غیره) تصاویر گوزن و چرخ و فلک، سواستیکا (صلیب شکسته یا گردونه خورشید) حکاکی شده است. بر روی قوچ‌های نقره‌ای و طلایی و شکل‌های نقره‌ای پیدا شده از کورگان‌های ارجیوان (تربالت کنونی) مربوط به دوره برنزی میانی (هزاره سوم و دوم قبل میلاد) هم همانند روی قوچ‌ها، گوزن‌ها و درخت زندگی حک شده است.
روزگاری قبرستان قدیمی شهر ورزقان و روستاهایی چون داش‌آغاببا، دیزه‌ملیک، کاسین، ایری، گال، ائولی، میروه‌ری، اندیرگان و…. پر بود از این قوچ‌های سنگی و سنگ‌مزارها که قدمت اکثرشان به دوران سلجوقی و ایلخانی باز می‌گشت. متاسفانه در اثر کم‌کاری مسئولین میراث فرهنگی و عوامل طبیعی و ناآگاهی عده‌ای سودجو به بهانه اینکه داخل‌شان طلا و جواهر وجود دارد، اکثر این آثار تاریخی تخریب شدند.
چنانچه موزه‌ای تحت عنوان موزه سنگ‌های مگالیتی در شهرهای و ورزقان و خاروانا ایجاد شود، هم موجبات حفظ این آثار برای نسل‌های آینده فراهم می‌شود و هم به یکی از جلوه‌های گردشگری منطقه تبدیل می‌شوند.
