مساوات- احمد حسننژاد: روز مشروطه تنها یک یادآوری تاریخی نیست، بلکه فرصتی است برای بازاندیشی در میراث فکری و سیاسی ملتی که بیش از یک قرن پیش خواستار آزادی، قانون و عدالت شد. در این میان، نام تبریز و آذربایجان با مشروطهخواهی ایرانیان در هم تنیده است. اگر قیام مردم آذربایجان و ایستادگی یازدهماهه تبریزیها در برابر استبداد محمدعلیشاه و لیاخوف روس نبود، شاید عمر مشروطه تنها در همان یک سال و اندی پس از امضای فرمان مظفرالدینشاه خلاصه میشد و در تاریخ ایران بهعنوان تجربهای ناکام به فراموشی سپرده میشد.
با این همه، پرسشی اساسی همچنان پیش روی ماست: چرا مشروطهپژوهی در تبریز و آذربایجان، برخلاف نقش سرنوشتساز این خطه در تداوم و تثبیت مشروطه، آنگونه که باید و شاید مورد توجه قرار نگرفته است؟ در حالی که در شهرهایی چون اصفهان طی دهههای اخیر شاهد شکلگیری پژوهشهای متعدد، چاپ کتابها و مقالات و حتی بازخوانی انتقادی از رخدادهای مشروطه بودهایم، در تبریز ــ مهد قیام مشروطه ــ چنین جنبوجوش علمی و پژوهشی کمتر به چشم میخورد.
این غفلت، نه فقط بیمهری به گذشته درخشان یک ملت است، بلکه محروم کردن نسلهای امروز و فردا از سرمایهای عظیم در حوزه اندیشه سیاسی و اجتماعی به شمار میرود. تبریز و آذربایجان در تاریخ معاصر ایران نماد مقاومت، آگاهی و فداکاریاند و سزاوار آن است که دانشگاهها، پژوهشکدهها، نهادهای فرهنگی و حتی رسانههای محلی با نگاه جدیتر به بازخوانی و واکاوی تجربه مشروطه در این سرزمین بپردازند.
روز مشروطه فرصتی است تا یادآوری کنیم که تاریخ تنها با ثبت رخدادها زنده نمیماند، بلکه با پژوهش، نقد و گفتوگوست که به سرمایهای راهگشا برای امروز و فردا بدل میشود. بازگشت به میراث مشروطه در تبریز و آذربایجان، بازگشت به ریشههای عدالتخواهی، قانونطلبی و آزادیخواهی ایرانیان است؛ میراثی که اگر پاس داشته نشود، فراموشی و تحریف در کمین آن خواهد بود.
