به گزارش پایگاه خبری مساوات، وحیده زارع، مدیر اطلاع‌رسانی و منابع علمی دانشگاه علوم پزشکی تبریز و یکی از پژوهشگران این طرح در گفت‌وگو با ایسنا به تشریح نتایج این مطالعه پرداخت و گفت: نتایج پژوهشی پیرامون روش‌های تدریس در رشته کتابداری پزشکی در ایران به ما امکان می‌دهد تصویری واقعی از وضعیت آموزشی در این حوزه و مسیرهای بهبود آن به دست آوریم.
وی عنوان کرد: پیش از ارائه داده‌های پژوهش، شایسته است به دو عامل اساسی اشاره شود که اهمیت بررسی روش‌های تدریس و یادگیری در آموزش عالی را برجسته می‌سازد. عامل نخست، تحولات نظام آموزش عالی در سطح جهان است که مسیر تکامل دانشگاه‌ها از نسل اول تا پنجم را نشان می‌دهد. عامل دوم، نظام‌های رتبه‌بندی دانشگاه‌ها در سطح ملی و بین‌المللی است که جایگاه دانشگاه‌ها را بر اساس شاخص‌های مختلف ارزیابی می‌کنند.
وی به تحولات دانشگاه‌ها از نسل اول تا پنجم اشاره کرد و گفت: دانشگاه‌های نسل اول عمدتاً بر آموزش صرف متمرکز بوده و انتقال دانش به شیوه سنتی (سخنرانی استاد و یادداشت‌برداری دانشجو) انجام می‌شد، بدون آنکه تضمینی برای کارآمدی واقعی این آموزش‌ها وجود داشته باشد.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ادامه داد: نسل دوم دانشگاه‌ها تأکید بر تولید علم دارد؛ به‌گونه‌ای که تمامی آموزش‌ها باید منجر به پژوهش و تولید دانش شود، معمولاً از طریق انتشار کتاب یا مقاله.
وی افزود: نسل سوم دانشگاه‌ها بر تحول و ارتباط با صنعت تمرکز کرده و دانش را به نوآوری و ارزش اقتصادی پیوند می‌دهند.
وی اضافه کرد: دانشگاه‌های نسل چهارم، که امروزه بیشترین توجه را به خود جلب کرده‌اند، بر یادگیری تعاملی، فناوری دیجیتال و مسئولیت اجتماعی تأکید دارند. این دانشگاه‌ها دانش را در تعامل با جامعه تولید می‌کنند، نه به صورت انزوا. نمونه‌ای از این نسل، پاسخ دانشگاه‌ها به بحران کووید-۱۹ است، که شامل تولید و توزیع ماسک، پاکسازی محیط، درمان و مدیریت بیمارستان‌های صحرایی بود.
زارع بیان کرد: دانشگاه‌های نسل پنجم علاوه بر ویژگی‌های نسل چهارم، بر نوآوری، شبکه‌سازی جهانی، یادگیری مبتنی بر فناوری‌های هوشمند و تبدیل ایده‌ها به محصول تأکید دارند. در چنین محیطی، روش‌های سنتی سخنرانی قادر به تربیت نسل آینده نخواهند بود.
▪️رتبه‌بندی دانشگاه‌ها و تأثیر آن بر کیفیت آموزش
وی به اهمیت رتبه‌بندی دانشگاه‌ها اشاره کرد و گفت: رتبه‌بندی دانشگاه‌ها مانند تایمز، QS و شانگهای، شاخص‌های مختلفی را برای ارزیابی دانشگاه‌ها در نظر می‌گیرند. به‌عنوان مثال، دانشگاه علوم پزشکی تبریز در رتبه‌بندی تایمز جایگاه مناسبی نسبت به کشورهای همسایه کسب کرده است. رتبه‌بندی‌ها بر کیفیت آموزش، نسبت استاد به دانشجو و اعتبار آموزشی تأکید دارند.
وی مطرح کرد: رتبه‌بندی‌های پژوهشی نیز نشان می‌دهند که بدون آموزش با کیفیت، تربیت محققین توانمند و کسب جایگاه برجسته در پژوهش امکان‌پذیر نیست. بدین ترتیب، روش‌های تدریس و یادگیری نقش کلیدی در پیشرفت دانشگاه‌ها ایفا می‌کنند.
▪️پژوهش تلفیقی: نگاهی کمی و کیفی به روش‌های تدریس
وی به روش پژوهش به کار رفته در این موضوع اشاره کرد و گفت: این پژوهش به شیوه تلفیقی انجام شد؛ به‌گونه‌ای که از روش‌های کمی و کیفی بهره گرفته شد. در بخش کیفی، مرور متون و گروه‌های متمرکز (Focus Group) مورد استفاده قرار گرفت و در بخش توصیفی، پرسشنامه‌ای میدانی میان اعضای هیئت علمی دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور توزیع شد.
وی تشریح کرد: مرحله اول شامل استخراج تمامی روش‌های تدریس و یادگیری کاربردی از پایگاه‌های Scopus، Web of Science، PubMed و ERIC بود. براساس این اطلاعات، پرسشنامه‌ای طراحی شد تا میزان استفاده اعضای هیئت علمی از هر روش سنجیده شود. نتایج کیفی نیز از طریق گروه‌های متمرکز تحلیل شد تا سیاست‌های بهبود پیشنهاد شود.
وی به نتایج این پژوهش اشاره کرد و گفت: نتایج نشان داد که سخنرانی سنتی همچنان رایج‌ترین شیوه تدریس است و بیش از یک سوم اساتید عمدتاً از این روش استفاده می‌کنند. روش‌های مشارکتی مانند یادگیری مبتنی بر مسئله، یادگیری تیمی و کلاس معکوس، به‌طور محدود به کار گرفته می‌شوند.
▪️شیوه‌های تدریس و فناوری‌های نوین: از سخنرانی تا واقعیت مجازی
زارع عنوان کرد: استفاده از فناوری‌های نوین آموزشی مانند هوش مصنوعی، واقعیت مجازی و واقعیت افزوده نیز محدود است، هرچند دانشگاهیان به اهمیت آن واقف بوده و تلاش‌هایی برای بهره‌برداری از این فناوری‌ها انجام می‌دهند.
▪️راهکارهای نوآورانه برای ارتقای یادگیری و آموزش
وی به نتیجه‌گیری و توصیه‌ها این پژوهش پرداخت و گفت: پژوهش حاضر نشان می‌دهد که برای ارتقای کیفیت آموزش در رشته کتابداری پزشکی، سه سیاست اساسی لازم است، توانمندسازی اعضای هیئت علمی برای استفاده عملی از روش‌های نوین آموزشی، به‌گونه‌ای که قادر به پیاده‌سازی آنها در دروس باشند.
وی خاطرنشان کرد: دومین مورد بازنگری در برنامه‌های درسی (کوریکلوم) به منظور نهادینه کردن روش‌های تدریس فعال و فناوری محور، به جای تمرکز صرف بر سخنرانی سنتی است و همچنین سومین مورد فراهم کردن زیرساخت‌های لازم برای بهره‌گیری مؤثر از روش‌های نوین آموزشی، به‌گونه‌ای که هم دانشگاه و هم دانشجویان بتوانند از این فناوری‌ها به صورت عملی استفاده کنند.
مدیر اطلاع‌رسانی و منابع علمی دانشگاه علوم پزشکی تبریز در خاتمه سخنان خود بیان کرد: در مجموع، موفقیت دانشگاه‌ها در نسل‌های چهارم و پنجم مستلزم پیوند دادن آموزش با فناوری، نوآوری و پاسخگویی به نیازهای واقعی جامعه است.
