به امان خدا رها شده‌ایم

گفت‌وگو از: پانیذ میلانی
«تنها چیزی که درباره وضع فعلی مسکن زلزله زدگان می توانم بگویم این است که وضعیت اسف بار است. کانکس‌ها و چادرها هنوز جمع نشده و مردم هنوز در این شرایط زندگی می کنند. البته اینکه اسکان اضطراری تا الان جمع نشده و زندگی مردم هنوز به حالت قبل از زلزله بازنگشته است، زیاد دور از انتظار ما نبود. ترس ما این است که این وضعیت تا سال آینده هم ادامه پیدا کند». این چند خط وضعیت فعلی خوی از زبان یکی از اعضای گروه‌های مردمی است که برای کمک به زلزله زدگان خوی در این مناطق فعالیت می کنند؛ وضعیتی که بیش از سه ماه است ادامه دارد و مشخص نیست تا چه زمانی ادامه خواهد داشت.

▪️وضعیت حاشیه شهر اسف‌بار است

فرمان فرضی، مسئولیت یکی از گروه های مردمی را بر عهده دارد که سال هاست در امدادرسانی به مناطق زلزله زده نقش فعالی دارند.

فرضی درباره نحوه شکل گیری این گر وه که سابقه امدادرسانی در اکثر زلزله های ۱۰ سال اخیر کشور را داشته است، می گوید: «ما یک گروه مردمی هستیم که از طرف هیچ نهاد یا ارگانی سازمان دهی نشده ایم. در واقع می توان گفت گروه آماتوری بودیم که در دل حوادث پخته شدیم. اولین تجربه من در کمک رسانی به مناطق زلزله زده در سال ۹۱ در جریان زلزله اهر و ورزقان بود. بعد از آن در زلزله های مختلفی که برای کمک رفتم، توانستم با افرادی مانند خودم آشنا شوم و یک شبکه بین ما به وجود آمد. کم کم با کمک هم توانستیم تیمی را تشکیل دهیم که این تیم در اکثر زلزله های دهه اخیر کشور فعال بوده است».

او درباره بحران اصلی که در حاشیه های شهر خوی در جریان است، می گوید: وضعیت حاشیه نشین های شهر خوی اسف بار است. کسانی در این مناطق زندگی می کنند که حتی توان برداشتن قدم اول را هم ندارند که بتوانند خانه خود را بازسازی کنند. این افراد در وضعیت فقر مطلق به سر می برند.

او در ادامه می گوید: «در روستاها ما با وضعیت بهتری رو به رو هستیم؛ چرا که در روستا وضعیت کشت وکار بهتر است و در نتیجه وضعیت مالی ساکنان روستا بهتر از حاشیه نشینان است. نکته دیگر این است که در روستا بافت فرهنگی و اجتماعی وجود دارد، به این معنا که افراد مراقب یکدیگر هستند، اما در حاشیه های شهر این طور نیست. در حاشیه شهر بافت فرهنگی و اجتماعی وجود ندارد. در این مناطق ما با صحنه های وحشتناک و دردناکی رو به رو می شویم. انسان هایی را می بینیم که غرور، عزت نفس و شخصیتشان زیر پا له شده است».

▪️شهر نیمه تعطیل است، کارگران بی‌کار

فرضی درباره کمبود کانکس و اختصاص تعداد محدود کانکس ها به خانواده هایی با شرایط ویژه می گوید: «کانکس به طور محدود در مناطق زلزله زده وجود داشت که این کانکس‌ها را به بیماران سرطانی، دیالیزی و فلج اختصاص دادیم که ممکن است تا یک سال آینده هم همچنان در کانکس ساکن باشند. برای اسکان باقی افراد چیزی جز چادر در دسترسمان نبود. از بین افرادی که تحت پوشش ستاد ما بودند، برخی خانه هایشان به تعمیر احتیاج داشت که به این افراد در حد توانمان کمک کردیم تا به خانه هایشان بازگردند، اما هنوز هم افرادی هستند که در چادر یا کانکس ساکن اند».

او درباره وضعیت کسانی که در چادر زندگی می کنند، می گوید: «عده کثیری از کسانی که در چادر زندگی می کردند از جمله کسانی که از ترس زلزله قوی تر در حیاط خانه ها چادر زده بودند یا کسانی که در کمپ بودند، مستاجر بودند و مستاجر هم به لحاظ قانونی مشمول وام نمی شود و نمی تواند وام دریافت کند. برخی از این افراد از ما انتظار دارند که برایشان کار خیریه انجام دهیم، اما ما در وضعیتی نیستیم که بتوانیم این درخواست را برای آنها عملی کنیم».

فرمان فرضی در ادامه می گوید: «مشکل این افراد حتی با برگرداندن پول ودیعه ای هم که بابت اجاره یا رهن خانه داده اند، حل نمی شود؛ چرا که شهر خوی در حال حاضر به شکل نیمه تعطیل درآمده و زندگی هنوز در این شهر عادی نشده است. هنوز مشاغل شروع به کار نکرده اند و به همین دلیل خیلی از افراد بعد از گذشت سه ماه از زلزله هنوز درآمدی ندارند که بتوانند با آن جایی را اجاره کنند و هنوز در چادر زندگی می کنند».

▪️اعتماد مردم به سلبریتی‌ها در زلزله کرمانشاه به خاطر عدم گزارش‌دهی آسیب دید

فرمان فرضی می‌گوید: گزارش‌دهی مخارج و هزینه کمک‌ها وظیفه هر ستادی است که در بحران‌ها با کمک‌های مردم فعایت می کند: «ما بر خلاف برخی چهره های مشهور، حساب و کتاب تمام کمک‌هایی را که از طرف مردم برای زلزله زدگان خوی به ستاد ما واریز شد و نحوه خرج شدن این کمک‌ها در مناطق زلزله زده را مو به مو و جزء به جزء در تلگرام و اینستاگرام منتشر کردیم. مردم هر وقت بخواهند می توانند به آن دسترسی داشته باشند. هدف‌مان از این کار این بود که فرهنگ گزارش دهی جا بیفتد.

اگر حتی همین الان کسی از من بپرسد پول هایی که مردم برای کمک فرستادند چه شد؟ کجا هزینه شد؟ من می توانم بگویم فهرست تمام هزینه هایی که در زلزله خوی از محل کمک های مردمی شده، در کانال تلگرامی ما موجود است».

او در ادامه می گوید: «نباید این طور باشد که چون شرایط بحرانی است، ما ستادهای مردمی فکر کنیم می توانیم خودمان را از گزارش دهی معاف کنیم. نه فقط ستادها و مراکز دریافت کمک‌های مردمی، بلکه گاهی مواقع لازم است حتی حاکمیت هم درباره هزینه‌ها و درآمدها به مردم گزارش دهد».

فرضی درباره تاثیر این نوع گزارش دهی در افزایش اعتماد عمومی می گوید: «طبق چیزی که من در برخورد با مردم دیدم، این شیوه گزارش‌دهی باعث ایجاد اعتماد عمومی هم می شود. اعتماد عمومی مردم به خاطر اشتباهاتی که برخی چهره‌های سرشناس در بحران های پیشین انجام دادند، آسیب دیده بود، اما بر اساس مشاهداتم می توانم بگویم این آسیب در زلزله خوی تا حدودی ترمیم شد».

او درباره نابلدی برخی چهره های مشهور که در زلزله کرمانشاه باعث بی اعتمادی مردم شدند، می گوید: «گروه ما در زلزله کرمانشاه هم فعال بود. در زلزله کرمانشاه برخی کسانی که برای کمک آمده بودند، یک سری افراد خودمحور و خودرای بودند که نه یک صفحه مطلب درباره بحران و زلزله خوانده بودند و نه حاضر بودند از تجربیات افراد باتجربه تر از خود استفاده کنند. این افراد یک سری تصورات کارتونی و فانتزی از بحران داشتند و همین موضوع به اعتماد عمومی مردم به چهره های سرشناس و نهادهای مردمی لطمه زد. این خوشبینانه ترین حالت سوءاستفاده از اعتماد مردم بود. در حالت بدبینانه تر بسیاری از پول هایی که مردم برای کمک به زلزله زدگان کرمانشاه به حساب‌های چهره های مشهور و معروف ریختند، حیف و میل شد».

▪️اینجا کسی چیزی برای از دست دادن ندارد

او در تشریح وضعیت مستاجران و حاشیه های شهر زلزله زده خوی می گوید: «در حاشیه شهر ساکنان عموما مستاجر هستند و هیچ مهارتی هم ندارند. کانون مشکلات ما در حال حاضر مناطق حاشیه ای است. مسئولان می گویند خانه این افراد آسیب ندیده که ما بخواهیم کمکی بکنیم، اما این صورت مسئله است. مشکل عمیق تر این است که این فرد خانه ای ندارد که آسیب ببیند؛ یعنی آن قدر بدبخت است که چیزی ندارد که آسیب ببیند. فردی که خانه ‌اش تخریب شده به مراتب وضع بهتری دارد؛ چون خانه ای داشته که تخریب بشود، اما این فرد چیزی هم ندارد که تخریب شود».

فرضی درباره کمک های بنیاد مسکن می گوید: «ما شنیدیم که برخی خانواده ها موفق شده اند وام بازسازی مسکن را از بنیاد مسکن بگیرند، اما آمار دقیقی در این زمینه نداریم. عمده فعالیت های بنیاد مسکن در دو روستای «وار» و «پره» است که این دو روستا به نسبت مناطق حاشیه ای شهر خوی وضعیت بهتری دارند. در روستاها برخی افراد باغ یا مزرعه دارند و از این طریق امرار معاش می کنند. از طرفی در روستا بافت اجتماعی وجود دارد و افراد به یکدیگر کمک می کنند. مثلا درباره خانم سالمندی که دیالیز می شد و ساکن روستا بود، گزارشی برای کمک دریافت کردیم. وقتی به منزل خانم رفتیم، دیدیم اوضاع از چیزی که ما تصور می‌کردیم بهتر بود. این را به کسی که گزارش فرستاده بود گفتم و او در جواب گفت بله در روستا همسایه ها به یکدیگر کمک می کنند و هوای همدیگر را دارند».

او ادامه می‌دهد: «ما آمار و اطلاعات دقیق و جزئی از فعالیت‌های بنیاد مسکن در مناطق زلزله زده نداریم، اما از آنجایی که تیم ما سابقه حضور در زلزله های ۱۰ سال اخیر کشور را داشته، می توانیم بگوییم عملکرد بنیاد مسکن در زلزله خوی با توجه به چیزی که من شخصا در میدان می بینم نسبت به زلزله های قبل بهتر بوده است. بنیاد مسکن در زلزله خوی نسبت به زلزله کرمانشاه بسیار بهتر عمل کرد. حداقلی‌ترین کار این بود که من کارشناسان بنیاد مسکن را در کوچه و خیابان‌های مناطق زلزله زده می‌دیدم و آواربرداری هم خیلی زود شروع شد».

▪️مستاجران زلزله زده خوی هیچ متولی‌ای ندارند

فرمان فرضی در تشریح وضعیت خوی پس از زلزله می گوید: «ما در زلزله خوی با طیف های مختلفی روبه رو هستیم. طیفی هستند که وضعیت مالی خوبی دارند و از قشر مرفه خوی محسوب می شوند. تعداد زیادی از این افراد از ابتدای زلزله خانه و زندگی خود را جمع کرده اند و از شهر خوی به شهرهایی مثل تبریز، اورمیه و تهران رفته اند و خیلی از این افراد هنوز هم بازنگشته اند».

او ادامه می دهد: «این افراد از نظر مالی تامین بوده اند که توانسته اند از شهر بروند. در نقطه مقابل این قشر ما با افرادی مواجه هستیم که مسافرکش بوده اند، کارگر ساختمانی بوده اند و در حال حاضر هیچ درآمدی ندارند؛ چون شهر به حالت نیمه تعطیل درآمده است. هیچ بسته حمایتی مشخصی هم از طرف هیچ ارگانی برای این قشر تعیین نشده است. اینها به معنی واقعی کلمه «ول» شده اند».

فرضی ضعیف ترین قشر در مناطق زلزله زده خوی را مستاجران می داند و در این باره می گوید: «مشکل بزرگ ما این است که طیفی عظیم از مستاجران هیچ متولی قانونی ندارند. هیچ فردی نیست بگوید مسئولیت شما با من است یا مثلا شما بیایید پرونده تشکیل دهید تا به مشکلتان رسیدگی شود. تعداد زیادی از کسانی که قبل از زلزله مستاجر بوده اند الان بی خانمان شده اند و در چادر زندگی می کنند و معلوم هم نیست این وضع تا کجا ادامه پیدا می کند».

او می گوید: «تنها چیزی که درباره وضع فعلی مسکن زلزله زدگان می توانم بگویم این است که وضعیت اسف بار است. ما با انسان هایی مواجه هستیم که تقریبا هیچ متولی ای ندارند. وضعیت مردم مناطق زلزله زده و مسئولان را با یک مثال می توانم توضیح دهم. در نظر بگیرید در یک خانه لوله آب ترکیده ولی اعضای خانواده سعی می کنند این مشکل را نادیده بگیرند. وضعیت مناطق زلزله زده خوی هم دقیقا همین طور است».

▪️صحنه‌هایی می‌بینیم که از بازگو کردنش هم شرم داریم

فرضی با تشریح حاشیه‌های مناطق زلزله زده خوی می گوید: «ما با صحنه هایی مواجه هستیم که شرم داریم حتی بازگو کنیم. صحنه هایی می بینیم که واقعا دلمان به درد می آید. مثلا از طریق دو نفر از شهروندان گزارشی درباره خانواده ای در شهرک ولیعصر خوی دریافت کردیم. وقتی برای کمک رفتیم، دیدیم که این خانواده در خانه خود به معنای واقعی کلمه هیچ چیزی برای خوردن ندارند».

او در ادامه می گوید: «به اصطلاح که مثلا وقتی در خانه برنج تمام شود می گوییم هیچ چیز نداریم، عرض نمی کنم؛ به معنی واقعی حتی یک تخم مرغ یا نیم کیلو پنیر در آن خانه نبود. در این خانه هیچ چیزی برای خوردن وجود نداشت. ما مجبور شدیم برای این خانواده با وجود اینکه بیمار سرطانی نداشتند، استثنائا یک کانکس تهیه کنیم. یا خانواده ای بودند که شوهر در زندان بود و مادر خانواده با چند بچه بعد از زلزله تنها مانده بود که این خانواده را نیز به خانه امن فرستادیم. خشونت هایی در این مناطق می بینیم که از بازگوکردنشان واهمه داریم؛ به دلیل اینکه می ترسیم بعدا برای فعالیت هایمان در مناطق زلزله زده حاشیه ایجاد کند».

فرمان فرضی در پایان از مسئولان می خواهد وضعیت خوی در اولویت رسیدگی آنها قرار بگیرد: «در مناطق حاشیه نشین شهر زلزله زده خوی، ما با طیف عظیمی از انسان هایی رو به رو هستیم که نه متولی دارند و نه امیدی . این افراد بی پناه به معنی واقعی کلمه هستند. انسان از دیدن این همه بدبختی احساس عجز و شرمندگی می کند، اما چه کاری از دست ما برمی آید؟ من و خیلی از اعضای ستاد ما علاوه بر توان فردی که برای کمک به زلزله زده ها گذاشتیم، از توان مالی خود نیز هزینه کردیم و از نظر عاطفی نیز درگیر شدیم، اما باز هم هیچ کدام از اینها کافی نیست و وضعیت اسکان در حال حاضر در خوی اسف بار است. من از مسئولان می خواهم هر چه زودتر فکری به حال این وضعیت بکنند».