جنگ اوکراین و مسئله چچن

مساوات: تهاجم روسیه به اوکراین وارد بیستمین روز خود شده است و درگیری‌ها با مرکزیت پایتخت اوکراین در سایر شهرهای کوچک و بزرگ با شدت تمام نیز ادامه دارد. اما یکی از برجسته ترین مسائل برجسته بحث اخیر که می‌تواند آینده قفقاز را نیز متاثر کند بحث ورود چچنی ها به جنگ اوکراین در دو جبهه مخالف است.
سوال اساسی این است که چرا چچن‌ها که سابقه جنگ طولانی با روسها دارند هم اکنون در کنار روسیه وارد اوکراین شده‌ است و جبهه دیگر که با نام تیپ دودایف علیه تهاجم روسیه وارد کارزار شده است به دنبال چیست؟
برای درک این موضوع باید به سال‌های آغازین شکل گیری اتحاد جماهیر شوروی و حتی قبل از آن پرداخت. طی قرن‌های اخیر و با سرازیر شدن الحاق‌گرایی روسی به سمت مرزهای جنوبی، چچنها به عنوان یکی از بزرگترین گروه‌های قومی قفقاز شمالی همواره در خط مقدم مبارزه با روس‌ها بوده‌اند و مجادله شیخ شامیل ملقب به «عقاب قفقاز» نقطه عطف این تحولات می باشد.
اما دومین و شاید مهم‌ترین مجادله سیاسی ملت چچن، به تحرکات تحت رهبری رهبر افسانه‌ای آن‌ها «جوهر دودایف» معطوف می‌شود. وی که یک خلبانان، مهندس و همچنین عالی رتبه ترین ژنرال مسلمان در ارتش شوروی بود در سال ۱۹۸۶ از سوی مسکو برای سرکوب اعتراضات مردم استونی به این جمهوری فرستاده شد اما جوهر دودایف با سر پیچی از این فرمان اعلام کرد که علیه کسانی که برای آزادی خود میجنگند سلاح نخواهد کشید. این اقدام، جوهر دودایف را به یک قهرمان در میان ملل بالتیک و یک ژنرال عاصی در چشم مسکو تبدیل کرد. در سال ۱۹۸۹ نیز پس از ارسال تانک‌های روسی برای سرکوب تظاهرات مردمی در لیتوانی، جوهر دودایف به صورت رسمی مبارزات خود علیه روسیه را آغاز کرد.
در این اثنا و در هیاهوی فروپاشی شوروی، افرادی چون زلیم خان در چچنستان سودای تشکیل جمهوری چچن را در سر می پروراندند و پیوستن جوهر دودایف به این گروه‌ها، این تحرکات را جسورتر و معنادار تر نیز کرد. در رای گیری مجلس ملی چچنستان در ماه سپتامبر ۱۹۹۱، جوهر دودایف با اخذ بیش از ۸۵ درصد آرا به عنوان رئیس جمهور چچنستان انتخاب شد.
علاوه بر اعلام استقلال جمهوری چچن، دودایف علیه روس‌ها در سایر جبهه‌ها از جمله آبخازیا نیز جنگید و حاصل این جنگ پرورش فرماندهان نظامی مهمی از جمله شامیل باسایف بود، اما این امر خشم روس‌ها را برانگیخت. در سال ۱۹۹۴، روسیه جنگ همه جانبه‌ای را علیه چچنستان به راه انداخت ولی نیروهای چچن با به کارگیری سلاح های به جا مانده از شوروی توانستند مقاومت دلیرانه‌ای را در قفقاز مدیریت کنند. جوهر دودایف از روسیه خواست که اختلافات بین آن دو طرف از راه سیاسی حل شود اما روسیه نتایج انتخابات را باطل اعلام کرده و استقلال چچنستان را ملغی اعلام کرد.
طی جنگ‌های متمادی که تا آخر سال ۱۹۹۴ نیز طول کشید نیروهای چچن شکست خورده و سر انجام در ماه آوریل ۱۹۹۶، محل جوهر دودایف با رصد ماهواره های روسیه کشف شد و طی حمله موشکی وی جان خود را از دست داد.
اگرچه که این دوره در بازه حاکمیتی چچنی‌ها کوتاه می‌باشد اما سران سیاسی و نظامی مهمی را وارد سیاست بین الملل کرد. شخصیت‌های از جمله «دوکو عمروف، زلیم خان، شامیل باسایف، اصلان و مصدوف سلمان رادوف» مربوط به این دوره می باشند و جوهر دودایف در توصیف این دوره گفته بود: “هر فرد چچن یک ژنرال است و من تنها یکی از آنها هستم”. می‌توان گفت که کسانی که در جبهه اوکراین علیه روسیه می‌جنگند وابسته به این طرز فکر سیاسی چچن می‌باشند و با نام «تیپ دودایف» نیز شناخته می‌شوند.
اما در سیر تحولات چچن، پایان ریاست جمهوری بوریس یلتسین و به قدرت رسیدن ولادیمیر پوتین نقطه عطفی مهم تلقی می‌شود. ولادیمیر پوتین در اولین اقدام، استقلال نسبی چچنی‌ها را از طریق از میان برداشتن رهبران آنها از میان برد و در کنار آن نیز با میدان دادن به شخصیت با نفوذ مذهبی چچن، احمد قدیرف، وی را وارد عرصه سیاسی چچنستان کرد. وی پس از اعمال اقدامات در راستای ایجاد ثبات و هماهنگی چچنستان با مسکو، به دست مخالفان خود که وابسته به گروه شامیل باسایف بودند به قتل رسید و پس از وی فرزندش رمضان قدیرف با خواست مسکو به صدارت چچنستان رسید.
افراد وابسته به این تفکر با نزدیکی به مسکو و مخالفت با اسلام گرایی و تُرک‌گرایی قفقاز شناخته می‌شوند و رمضان قدیرف یکی از افراد فعال در ارسال نیرو و تجهیزات به اوکراین می‌باشد. این گروه نیز در منازعه اوکراین با نام قدیرف ها شناخته می‌شوند
با توجه به پیچیدگی بحران اوکراین، آرایش سیاسی در چچن نیز شکل جدیدی به خود گرفته است. در کنار ارسال هزاران نفر از نیروهای وابسته به رمضان قدیرف به اوکراین برای نبرد در کنار مسکو، گروه های مخالف چچن نیز تحت لوای دودایف وارد جنگ اوکراین شده‌اند.
نتیجه جنگ اوکراین تاثیر خود را بر قفقاز شمالی نیز خواهد گذاشت.