مساوات – احمد حسن‌نژاد: بیستم مهرماه، سالروز تولد ستارخان قره‌داغی، سردار ملی ایران، فرصتی است برای بازخوانی نقشی که او در یکی از سرنوشت‌سازترین مقاطع تاریخ معاصر ایران ایفا کرد. در میان رهبران نهضت مشروطه، نام ستارخان بیش از هر چیز با غیرت مردمی، شجاعت میدانی و وفاداری به آرمان آزادی پیوند خورده است. او نه از طبقه سیاسیون و نه از روشنفکران پایتخت بود؛ بلکه مردی برخاسته از دل مردم تبریز که با عمل خویش، مشروطه را از سطح اندیشه و قانون به میدان نبرد و فداکاری کشاند.
▪️سردار مردم؛ نه سردار قدرت
در روزگاری که بسیاری از رهبران جنبش مشروطه از میان نخبگان فرهنگی، روحانیون برجسته و رجال سیاسی برخاسته بودند، ستارخان نماینده آن بخش از ملت بود که صدای‌شان کمتر شنیده می‌شد. او از طبقه‌ی زحمتکش برخاست، اما روحی بزرگ و اندیشه‌ای روشن داشت. باور او به عدالت و آزادی نه محصول نظریه‌های سیاسی، بلکه زاییده درک مستقیم از رنج مردم و ستم استبداد بود.
همین ویژگی مردمی، به ستارخان قدرتی اخلاقی بخشید که در هیچ فرمان و عنوانی خلاصه نمی‌شد. او به‌درستی دریافت که مشروطه تنها با حضور مردم و برای مردم معنا دارد. از این رو، وقتی تبریز به سنگر مقاومت بدل شد، او نه‌تنها فرمانده نظامی، بلکه روح مقاومت ملی بود.
▪️تبریز؛ قلب تپنده آزادی
محاصره تبریز در سال‌های پرآشوب پس از صدور فرمان مشروطیت، آزمونی بزرگ برای جنبش آزادی‌خواهی ایران بود. در حالی که بسیاری از مراکز قدرت در کشور یا به‌دست نیروهای استبداد افتاده بود یا در انتظار کمک بیگانگان بودند، ستارخان و یارانش با دستانی خالی، اما با ایمانی راسخ، در برابر قشون محمدعلی‌شاه ایستادند.
پایداری چندماهه تبریز به رهبری ستارخان و باقرخان نه تنها باعث حفظ مشروطه شد، بلکه موجی از بیداری ملی در سراسر ایران برانگیخت. تبریز در آن سال‌ها، به تعبیر مورخان، «پایتخت وجدان ایران» بود؛ شهری که با خون فرزندانش، درخت آزادی را آبیاری کرد.
▪️عمل در برابر کلام
در مقایسه با دیگر رهبران مشروطه، جایگاه ستارخان بیش از هر چیز بر عمل‌گرایی و صداقت در مبارزه استوار است. اگر روشنفکرانی چون دهخدا، تقی‌زاده، ملک‌المتکلمین و ناظم‌الاسلام کرمانی اندیشه آزادی را در قالب سخن و قلم تبیین کردند، ستارخان آن را در میدان نبرد و زیر باران گلوله معنا کرد.
در شخصیت او، اندیشه و عمل به‌زیبایی در هم آمیخته‌اند؛ او نه تنها سربازی دلاور، بلکه رهبری با درک سیاسی و اجتماعی بود. تصمیم‌های او در اداره نیروها، حفظ وحدت در صف مشروطه‌خواهان و پرهیز از وابستگی به قدرت‌های خارجی، نشان از درایتی کم‌نظیر داشت.
▪️میراث ماندگار
ستارخان در واپسین سال‌های عمر، مغضوب قدرت‌مداران شد و در تنهایی زیست؛ اما میراث معنوی او هرگز خاموش نشد. نام «سردار ملی» در حافظه تاریخی ایرانیان، یادآور این حقیقت است که آزادی بدون فداکاری و ایستادگی به دست نمی‌آید. او نماد آن نسل از قهرمانانی است که بر سر ایمان خود به مشروطه ایستادند، حتی زمانی که بسیاری از رهبران سیاسی از مسیر نخستین آن فاصله گرفتند.
امروز، در سالروز تولدش، بازخوانی زندگی و مبارزه ستارخان نه فقط یادآور گذشته‌ای پرافتخار، بلکه تلنگری برای امروز ماست؛ یادآور اینکه استقلال، آزادی و کرامت ملی تنها در سایه آگاهی، اتحاد و ازخودگذشتگی مردم پایدار می‌ماند.
ستارخان سردارملی، نه فقط قهرمان تبریز و آذربایجان، بلکه وجدان بیدار جنبش مشروطه و مظهر شجاعت ایرانی است؛ مردی که نشان داد می‌توان از دل مردم برخاست و نام خود را در تاریخ ملت جاودانه کرد.
