مساوات- احمد حسن‌نژاد: ارزیل روستایی است در منتهی‌الیه غربی منطقه قره‌داغ که در دامنه جله‌داغ سفره گسترده است. این روستا به جهت بهره‌مندی از امتیاز رودخانه «گؤی چای» دارای باغات میوه بسیاری است. طبیعت بکر منطقه و آبشار گل‌آخور سبب شده تا ارزیل در سال‌های اخیر مورد توجه گردشگران قرار گیرد.
سنگ قبرهای موجود در گورستان روستا، قدمت آن را به سال‌های قبل از ۸۵۰قمری می‌برد.
در این نوشته، به هفت آیین نوروزی روستای ارزیل که همچنان پا برجا هستند، نگاهی گذرا انداخته شده است:
▪️اوشاقلارین دولانماسی
گردش کودکان قبل از تحویل سال نو، از آداب و رسومی است که از قدیم الایام در روستای ارزیل مرسوم است. اگر سال نو قبل از ظهر تحویل شود، کودکان عصر روز قبل و چنانچه بعد از ظهر تحویل شود قبل از ظهر همان روز به همه خانه‌ها سر زده و از آنها عیدی می‌گیرند.
در این گردش، همه کودکان زیر ۱۲ سال حتی دختربچه‌های زیر ۹سال مشارکت دارند. کودکان با انداختن خورجین‌های کوچک بر دوش که «هیبه» گفته می‌شود به خانه‌ها مراجعه کرده و با گفتن جمله «بایرامیز موبارک اولسون، بیر قیرمیزی یومورتا اولسون» از صاحبخانه طلب عیدی می‌کنند.
مردان و پسران بزرگسال روستا نیز به هنگام شب با انداختن شال از پشت‌بام‌ها عیدی می‌گیرند.
▪️یومورتا بویاما
تخم‌مرغ، جایگاه وی‍ژه‌ای در روند برگزاری مراسم عیدنوروز در روستای ارزیل دارد. اهالی روستا برای جذابیت هرچه بیشتر تخم‌مرغ‌هایی که به عنوان هدیه به دیگران می‌دهند آنها را در رنگ‌های مختلف رنگ‌آمیزی می‌کنند.
برای رنگ‌آمیزی تخم‌مرغ‌ها، در روستای ارزیل از کاه گندم و جو، پوسته گردو، زردچوبه، رنگ غذا و نوعی قارچ درختی بهره می‌گیرند.
برای کودکان ارزیلی، تخم‌مرغ ارزشمندترین عیدی‌ای محسوب می‌شود که از بزرگان و فامیل می‌گیرند، طوری که برای اغلب کودکان ارزش یک تخم‌مرغ در این روزها فراتر از ده‌ها هزار تومان پول نقد است.
در دید و بازدیدهای دسته جمعی اهالی روستا، خانواده‌ها بر روی شیرینی‌ای که به میهمانان می‌دهند تخم‌مرغ رنگی می‌گذارند. این تخم‌مرغ متعلق به کسی است که با گرداندن قوطی و یا سینی شیرینی از میهمانان پذیرایی می‌کند.
▪️چیل یاسین سویو
قبل از تحویل سال، مردم در مسجد جامع روستا گردهم می‌آیند. دیگ بزرگی را از آب پر می‌کنند و اندکی زعفران به آن اضافه می‌کنند طوری که رنگ آب متمایل به زرد شود. سپس چند تن از اهالی روستا، چهل مرتبه سوره یاسین را قرائت نموده و از دور به آب دیگ فوت می‌کنند. با اتمام قرائت هر بار سوره یاسین یک سنجد به داخل آب دیگ می‌اندازند. بعد از تحویل سال هر یک از افراد، یک لیوان از آب بر می‌دارند تا در کنار سفره هفت‌سین‌شان قرار دهند.
با اتمام نوروز و جمع‌آوری سفره هفت‌سین، این آب را به چهار گوشه خانه می‌ریزند، چرا که مردم معتقدند آب چهل یاسین خیر و برکت می‌آورد.
▪️تحویل سال با شلیک گلوله
سال نو در روستای ارزیل با شلیک گلوله آغاز می‌شود. زمانی که اهالی روستا برای خواندن دعا و تهیه آب چیل یاسین در مسجد گرد هم می‌آیند تنی چند از افرادی که اسلحه دارند، اسلحه خود را به مسجد می‌برند و منتظر شروع سال جدید می‌شوند. این افراد به محض شروع سال، اقدام به شلیک چند گلوله از پنجره و یا مقابل درب ورودی مسجد می‌کنند.
به نظر می‌رسد این شلیک‌ها به منظور فراری دادن سال کهنه باشد.
▪️دید و بازدیدهای گروهی
دید و بازدیدهای نوروزی در ارزیل، اغلب به صورت گروهی انجام می‌گیرد. برای تسهیل در انجام دید و بازدیدهای گروهی، روستا به دو قسمت نسبتاً مساوی تقسیم می‌شود. مردان خانواده روز نخست به صورت دسته‌جمعی به دیدار خانواده‌های گروه خود می‌روند. روز دوم، یکی از گروه‌ها به دیدار گروه دوم و روز سوم گروه دوم به دیدار گروه اول می‌شتابند. در این صورت دید و بازدیدهای نوروزی روستای ارزیل، سه روز به طول می‌انجامد.
البته باید یادآوری شود، زنان روستا نیز در گروه‌های چند نفری به دید و بازدید می‌پردازند.
▪️گیردکان اویناماق
کودکان و نوجوانان ارزیلی در روزهای عید با توجه به اینکه مقدار متنابهی گردو عیدی می‌گیرند، برای پر کردن اوقات فراغت نوروزی‌شان اقدام به گردو بازی در پشت‌بام‌ها می‌کنند.
در این بازی که برای کودکان صرفاً جنبه تفریحی و سرگرمی دارد، تعداد بازیکنان از دو تا چند نفر ـ بسته به طول محل بازی ـ متغیّر است. هر کدام از شرکت کنندگان در بازی یک یا دو عدد گردو با فاصله یکسان بر روی یک خط مستقیم می‌چینند.
سپس یکی از بازیکنان که آغازگر بازی است با نشانه گرفتن گردوهای چیده شده و وارد کردن ضربه انگشت به «موزو» درصدد زدن گردوها بر می‌آید.
چنانچه بازیکن، یکی از گردوهای چیده شده را بزند حق پرتاب مجدد «موزو»ی خود را خواهد داشت و گرنه باید بازیکنان دیگر به ترتیب «موزو»ی خود را به طرف گردوها پرتاب کنند تا دوباره نوبت به نفر اول برگردد. هر کس آخرین گردوی مانده بر زمین را بزند، آغازگر بازی در مرحله بعدی خواهد بود.
برای شروع بازی، بازیکنان گردویی را از یک نقطه سراشیبی رها می‌کنند تا صاحب هر کدام از گردوها که مسافت بیشتری طی می‌کند آغازگر بازی باشد و بقیه نیز به ترتیب در رده‌های بعدی قرار گیرند.
در این بازی، به آغازکننده «پئش» یا «پئنج» و به آخرین پرتاب کننده نیز «قیغان» می‌گویند.
▪️نخستین رعد و برق سال
اهالی روستای ارزیل باور خاصی در خصوص اولین رعد و برق سال دارند. آنها به محض مشاهده اولین آذرخش و غرش آسمان در سال جدید، مقداری خاک از روی زمین برداشته و بر روی مرغ‌های خانگی و گوسفندان می‌ریزند تا در سال جدید مرغ‌ها کُرک بیایند و گوسفندان دو قلو بزایند.
